Tên khoa học: Moringa oleifera Lam (M. pterygosperma Gaertn),

Thuộc họ Chùm ngây - Moringaceae.

Tên tiếng Anh: Moringa, Drumstick tree, Horseradish tree.

Đây là cây nguyên sản ở Ấn Độ, được trồng ở nhiều nước nhiệt đới. Thường trồng ở các tỉnh phía Nam Việt Nam từ Quảng Nam, Đà Nẵng, qua các tỉnh Nam Trung bộ đến tận Kiên Giang (Phú Quốc), trong các vườn gia đình làm rau ăn. Người ta thu hái các bộ phận của cây quanh năm.

Mô tả: Cây gỗ nhỏ, cao tới 10m, thường là ba lần lông chim, có 3-9 đôi lá chét hình trứng, mọc đối. Hoa trắng, có cuống, hơi giống hoa đậu, mọc thành chùy ở nách lá có lông tơ; lá bắc hình sợi. Quả nang treo, có 3 cạnh, dài 25-30 cm, hơi gồ lên ở chỗ có hạt, khía rãnh dọc. Hạt màu đen, to bằng hạt đậu Hà lan, tròn, có 3 cạnh và 3 cánh màu trắng dạng màng.

Thành phần hóa học: Vỏ rễ chứa gôm và 2 alcaloit là Moringin và Moringinin; Moringin tương đồng với Benzylanin cũng có trong vỏ thân; trong vỏ thân còn có Beta-sitosterol. Toàn cây chứa một lacton gọi là Pterygospermin, một chất kháng khuẩn có tác dụng đối với vi khuẩn gram + và gram - và cả vi khuẩn ưa axit. Hoa chứa base vô định hình. Hạt chứa 33-38% một thứ dầu không màu, vị dịu, lâu hỏng, dùng ăn được và dùng trong hương liệu để định hương một số hoa.

Tính vị, tác dụng: Rễ có tính kích thích, chuyển máu, gây trung tiện, làm dễ tiêu hóa, trợ tim và bổ tuần hoàn, làm dịu; có tác dụng tốt đối với hệ thần kinh và gây sảy thai cũng như vỏ cây. Quả có tác dụng làm giảm đau; hoa kích thích và kích dục; hạt làm dịu cơn đau. Gôm (nhựa) từ thân cây chảy ra, màu trắng, cũng có tác dụng làm giảm đau nhẹ.

Công dụng: Nhiều bộ phận của cây như quả, lá non, hoa, các nhánh non đều có thể dùng làm rau ăn nhưng phải nấu chín.

Ở Lào người ta cũng dùng các nhánh non có hoa và quả xanh dùng nấu ăn như rau. Ở Campuchia người ta dùng lá và quả vào việc nấu món somlo. Lá cây có tính kích thích tiêu hóa và cây có tính lợi tiểu nên cũng được sử dụng trong điều trị bệnh lậu. Rễ là một bộ phận được sử dụng làm thuốc ở nhiều nước.

Tại Ấn Độ, rễ được dùng như là chất kích thích trong các cơn đau do bị liệt và sốt từng cơn, dùng trong động kinh, là chất chuyển máu (hoạt huyết) trong bệnh liệt và thấp khớp  mạn tính, như là trợ tim và bổ cho tuần hoàn; cũng dùng chế dạng rượu thuốc thường dùng trong khi ngất, choáng váng, suy nhược thần kinh, đau co thắt ruột, icteri và sự đầy hơi. Rễ và vỏ cây cũng dùng gây sảy thai. Vỏ rễ dùng như thuốc chườm nóng làm dịu cơn co thắt.

Ở Campuchia, vỏ cây được dùng làm thuốc cho phụ nữ sau khi sinh đẻ uống như là thuốc chóng lại sức.

Ở Thái lan, vỏ thân được dùng làm thuốc thông hơi (phá khí). Quả được dùng trị bệnh đau gan và tỳ, đau khớp, sài uốn ván và chứng liệt. hạt dùng trị bệnh hoa liễu; dầu từ hạt dùng đắp ngoài trị bệnh thấp khớp. Gôm (nhựa từ cây chảy ra) dùng chữa đau răng, phối hợp với dầu vừng làm chế phẩm nhỏ tai trị đau tai.

Theo TS.Võ Văn Chi

Nghiên cứu về chùm ngây

Theo các nghiên cứu, lá chùm ngây non ở miền Nam Việt Nam, trong 100 g tươi có 6,35 g chất đạm, 1,7 g chất béo, 8 g bột đường, 1,9 g chất xơ, 3,75 g chất khoáng (trong đó phốtpho 50 mg, kali 216 mg, canxi 122 mg, magne 123 mg, đồng 0,1 mg, sắt 16 mg, caroten 6.250 UI), các vitamin B1 0,2 mg, B2 0,21 mg, PP 2,25 mg và C 110 - 220 mg. Như vậy lá chùm ngây non là loại rau giàu dưỡng chất.

Các bộ phận của cây chứa nhiều khoáng chất quan trọng, giàu chất đạm, vitamin, beta-caroten, axit amin và nhiều hợp chất phenol. Cây chùm ngây cung cấp nhiều hợp chất quý hiếm như zeatin, quercetin, alpha-sitosterol, caffeoylquinic axít và kaempferol.

Lá và hoa còn tươi của cây chùm ngây có chứa vitamin C nhiều hơn trái cam 7 lần, canxi nhiều hơn 4 lần và protein gấp 2 lần so với sữa, vitamin A gấp 4 lần so với cà rốt, kali gấp 3 lần chuối.

Cây chùm ngây được trồng và sử dụng phổ biến ở gần 90 nước. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Nông lương Thế giới (FAO) đều đề cao cây chùm ngây. Một số nguồn nghiên cứu cho biết, chùm ngây chứa hơn 90 chất dinh dưỡng tổng hợp, bao gồm 7 loại vitamin, 6 loại khoáng chất, 18 loại acid amin, 46 chất chống ôxi hóa, liều lượng lớn các chất chống viêm nhiễm, các chất kháng sinh, kháng độc tố, các chất giúp ngăn ngừa và điều trị ung thư, u xơ tiền liệt tuyến, giúp ổn định huyết áp, hạ cholesterol, bảo vệ gan.

Cách sử dụng:

- Nấu canh: nấu canh với tôm, tép, cá, thịt... hoặc nấu chay với bí ngô, bắp non và đậu phộng. Sau khi nêm nếm cho vừa ăn, dùng lá chùm ngây non rửa sạch xắt nhỏ bỏ vào nồi canh khi nước đang sôi trộn đều rồi nhấc xuống ngay.

- Trộn dầu giấm: rửa sạch lá chùm ngây non và đọt non, trộn với dầu giấm, muối, tiêu, đường, cà chua, hành tây.

Lương y Nguyễn Công Đức ở khoa YHCT Đại học Y dược TP.HCM cho biết kinh nghiệm chữa bệnh bằng Chùm ngây:

Thuốc ngừa thai của dân tộc Raglay: cứ 5 ngày thì dùng 2 nắm rễ cây chùm ngây còn tươi (150g) rửa sạch băm nhỏ nấu với 2 lít nước còn nửa lít thuốc chia uống 2 lần trong ngày. Phụ nữ Raglay trong tuổi sinh đẻ nếu uống nước sắc rễ Chùm ngây thì không có con.

Trị tăng cholesterol, tăng lipid máu, tăng triglycerit. Làm giảm axxit uric, ngăn ngừa sỏi oxalat: mỗi ngày dùng 100g  rễ tươi (30g  khô) rửa sạch, nấu với 1 lít nước sôi 15 phút. Uống cả ngày.

Giúp ổn định huyết áp và đường huyết, bảo vệ gan, trị suy nhược:mỗi ngày dùng 150 g lá Chùm ngây non rửa sạch, giã nát, thêm 300 ml nước sạch, vắt lấy nước cốt (hoặc dùng máy xay sinh tố) thêm 2 muỗng canh mật ong, trộn đều, chia uống 3 lần trong ngày.

Trị u xơ tiền liệt tuyến: rễ Chùm ngây tươi 100 g + lá Trinh nữ hoàng cung tươi 80 g (hoặc rễ Chùm ngây khô 30 g + lá Trinh nữ hoàng cung khô 20 g). Nấu với 2 lít nước còn lại nửa lít. Uống 3 lần trong ngày.

Lắng nước:dùng 2 trái Chùm ngây tươi đã có hột già. Lấy hột giã nát quấy đều 5 phút với 3 lít nước. Để lắng 2 giờ thì có nước trong dùng được.

Lưu ý: Phụ nữ có thai không được dùng cây chùm ngây.