Chăn nuôi

Câu hỏi: Vua qua toi co doc mot quyen sach huong dan ki thuat phong - tri benh heo nai, heo thit, heo con cua PTS Nguyen Xuan Binh xuat ban 1991. Trong phan tri benh thuong co 2 phan la khang sinh va thuoc boi duong. Vi du: Tylan50 1ml/10kgTL, B-complex 1ml/10kgTL. Vay mot con heo 50kg thi chich 5ml khang sinh va 5ml thuoc bo, cong la 10ml nhu vay co dung khong? Hay tong lieu khang sinh va thuoc bo la 5ml. Xin cho toi biet mot con heo 50kg chich bao nhieu la du lieu de diet mam benh, neu chich nhieu co sao khong? Xin chan thanh cam on! (Duc Phong – 04/9/2007)

BSTY Nguyễn Minh Điệp trả lời:

Xin chào anh Duc Phong !

Mặc dù câu hỏi của anh gửi tới bằng tiếng Việt không dấu nhưng tôi đã hiểu tất cả những băn khoăn, thắc mắc của anh.

Trước hết, chúng ta cùng quy định: “trọng lượng cơ thể” gọi tắt là “thể trọng” & viết tắt là “TT” (tiếng Anh: BW = body weight); ml = cm3 (phân khối) = cc (xê xê); có thể áp dụng công thức TT = VN2 x DT x 87,5 để tính thể trọng heo (VN = vòng ngực, DT = dài thân)

Tôi xin phép không trả lời thẳng câu hỏi của anh mà xin được nêu ra 4 ví dụ: 

Ví dụ 1: heo 50kgTT có triệu chứng: ho ướt, khó thở, hắt hơi, sổ mũi… BSTY chẩn đoán là heo bị viêm đường hô hấp & kê đơn (ra toa): Tylosin 1ml/10kgTT, Spectinomycin 1ml/10kgTT, Bromhexine 1ml/10kgTT, B-complex C 1ml/10kgTT, tiêm 1lần/ngày, 3ngày liên tục. “Y tá” tiến hành lấy 5ml Tylosin pha với 5ml Spectinomycin (= 10ml) tiêm 1bên bắp cổ, đồng thời lấy 5ml Bromhexine pha với 5ml B-complex C (= 10ml) tiêm bắp cổ bên còn lại. 

Thuốc muốn phát huy tác dụng phải đủ liều lượng (“đủ đô” = dose). Liều lượng thuốc thường dùng là g (gram), mg, IU (đơn vị quốc tế). Với thuốc tiêm, để thuận tiện cho việc sử dụng, nhà sản xuất thường bào chế sao cho trong 1ml dung dịch có chứa hàm lượng hoạt chất đủ tác dụng cho 10kgTT (ví như trong 1ml Tylan50 (Elanco) có chứa 50g Tylosin). Trong ví dụ này, “y tá” đã đúng vì mỗi loại thuốc có tác dụng khác nhau trong tiến trình trị bệnh nên từng loại thuốc phải được tiêm đủ liều (Tylosin kìm khuẩn bằng cách tác động lên sự chuyển hóa; Spectinomycin diệt khuẩn bằng cách cản trở quá trình sinh tổng hợp protein; Bromhexin giúp long đờm, giảm ho; B-complex C giúp tăng đề kháng, kích thích tiêu hóa). Nếu dùng TyloSpec (nhà sản xuất phối hợp sẵn, liều luợng hướng dẫn 1ml/10kgTT) thì “y tá” chỉ tiêm 5ml/lần mà thôi vì hàm lượng Tylosin & Spectinomycin trong 1ml dung dịch bào chế sẵn cũng bằng trong 2ml dung dịch tự phối hợp. 

Ví dụ 2: đàn vịt 100con, 10ngày tuổi, thể trọng 500g/con, triệu chứng: khẹc, khò khè, khó thở (há miệng), ấn xoang mũi thấy dịch viêm chảy ra… BSTY chẩn đoán là vịt bị viêm xoang mũi truyền nhiễm & cũng kê đơn thuốc giống như ví dụ 1. “Y tá” sẽ tiến hành lấy 5ml Tylosin + 5ml Spectinomycin + 90ml nước cất (= 100ml), lắc đều rồi tiêm 1ml/vịt/lần. 

Ví dụ 3: cũng với đơn thuốc trên, nếu điều trị bệnh đường hô hấp cho một con bò thể trọng 600kg thì “y tá” phải tiêm 60ml Tylosin + 60ml Spectinomycin / ngày (tiêm 8 vị trí x 15ml/vị trí = 120ml). Tuy nhiên, trong trường hợp này ta nên sử dụng các chế phẩm đậm đặc hơn như Tylan200 (Elanco), Tylo300 (Minh Dũng)… để công việc tiêm truyền bớt phần vất vả. 

Ví dụ 4: heo nái 250kgTT bị viêm tử cung, nhà chăn nuôi dùng Clamoxyl LA - Pfizer (hoạt chất Amoxcillin, LA = long acting = tác dụng kéo dài / 48 giờ) để điều trị.

Sử dụng đúng: 2 ngày tiêm 1 lần, 2 lần liên tiếp, mỗi lần 25ml chia 2 vị trí (2 bên bắp cổ; 12,5ml/bên). Chi phí: 25ml x 2lần x 2.000đ = 100.000đ (chưa kể oxytocin…). Kết quả: khỏi bệnh hoàn toàn.

Sử dụng sai: chỉ tiêm 1lần duy nhất với liều lượng 12ml. Chi phí: 12ml x 2.000đ = 24.000đ. Kết quả: không khỏi bệnh, vi khuẩn nhờn thuốc & sinh ra các chủng đề kháng với kháng sinh Amoxcillin.

Sở dĩ có sự sử dụng sai như trên là do các chế phẩm LA thường ghi chú “không tiêm quá 12ml ở cùng vị trí” làm các nhà chăn nuôi hiểu nhầm. 

Tôi hy vọng với 4 ví dụ trình bày ở trên sẽ giải đáp hết các băn khoăn, thắc mắc của anh. Chúc anh sớm trở thành nhà chăn nuôi tỉ phú. 

BSTY Nguyễn Minh Điệp