Chăn nuôi

Lở mồm long móng là một bệnh virus cấp tính lây lan rất nhanh ở động vật. Loại dịch bệnh này tại nước ta vẫn chưa tìm ra được phương pháp chẩn đoán, điều trị thích hợp. Mới đây, Viện Thú y quốc gia (Bộ NN&PTNT) kết hợp cùng Viện Công nghệ sinh học (Trung tâm Khoa học tự nhiên & công nghệ quốc gia) đã nghiên cứu thành công phương pháp chẩn đoán bệnh mới bằng kỹ thuật sinh học phân tử giúp người chăn nuôi sớm phát hiện và phòng trừ bệnh kịp thời cho vật nuôi.

TS. Tô Long Thành- Phó Bộ môn Hoá sinh miễn dịch bệnh lý (Viện Thú y) cho biết: “Phương pháp chẩn đoán bệnh lở mồm long móng phổ biến hiện nay ở nước ta vẫn là nhìn bằng mắt thường hay dùng kít ELISA nhập ngoại. Các phương pháp này vừa không chính xác, chi phí lại cao, dùng kỹ thuật RT- PCR sẽ có nhiều ưu điểm hơn”.

Nguyên liệu tạo được RT- PCR gồm: mẫu ARN chiết tách từ bệnh phẩm nghi lở mồm long móng của Việt Nam. Mẫu bệnh phẩm ở bò nghi mắc bệnh thu thập từ quốc tế gồm 3 mẫu. Các loại hoá chất, vật liệu cần thiết để tiến hành phản ứng, tách dòng và một số cặp mồi. Phương pháp tạo RT- PCR gồm 5 bước khác nhau: tách chiết ARN từ bệnh phẩm biểu mô; tạo ADN bằng phản ứng sao chép ngược; gây phản ứng bằng PCR với các cặp mồi; kiểm tra sản phẩm; tách dòng và giải trình trình tự sản phẩm.

Hiện chúng ta đang có 3 phương pháp chẩn đoán định type gây bệnh lở mồm long móng thường được áp dụng là phương pháp kết hợp bổ thể, phương pháp ELISA và RT- PCR. Hai phương pháp đầu mới chỉ dừng lại ở việc trả lời câu hỏi type gây bệnh thuộc loại gì. Phương pháp RT- PCR không dừng lại ở đó, chúng còn có thể phân biệt được sự khác biệt biến chủng có trong bệnh phẩm đã xác định có cùng một type huyết thanh, thông qua việc định chuỗi các sản phẩm PCR và so sánh trình tự đoạn ADN với các trình tự ADN khác của virus lở mồm long móng được chứa sẵn trong ngân hàng dữ liệu gen.

Với những ưu điểm mà RT- PCR mang lại, đến nay Viện Thú y đã tiến hành làm chẩn đoán thử nghiệm tại một số địa phương trên một số con vật như trâu, bò, lợn, dê, cừu... Thông thường thời gian chẩn đoán bệnh phải mất trên 10 giờ đồng hồ đối với kỹ thuật soi bằng mắt, 5- 6 giờ đối với kỹ thuật ELISA (kỹ thuật này độ nhạy còn kém và chi phí khá cao). Áp dụng kỹ thuật RT- PCR vào chẩn đoán thời gian đã được rút ngắn xuống còn 4- 5 giờ với độ chính xác cao, an toàn. TS Tô Long Thành cho biết: "Bình thường để biết con vật có mắc bệnh hay không, chúng ta phải đợi đến khi chúng phát bệnh ra ngoài với các hiện tượng chảy nước bọt ở mồm, mũi hay nứt toác móng chân. Kỹ thuật RT- PCR cho phép phát hiện bệnh ngay trong giai đoạn đầu tiên".

Sở dĩ RT- PCR nhận biết được bệnh nhanh như vậy vì nhờ việc kết hợp PCR với cặp mồi 1F/1R khả năng xác định các type O, A, C và ASIA- 1 gây bệnh của virus lở mồm long móng diễn ra rất nhanh. Theo TS. Tô Long Thành, khi tiến hành dùng RT- PCR nhất thiết phải làm trên 14 mẫu ARN vào cùng một thời điểm. Từ đây, chúng ta tiến hành theo dõi các thay đổi của bệnh lý trên phác đồ điều trị. Trong thời gian này chỉ cần một trong số các mẫu có sự thay đổi lên, xuống bất thường là chúng ta đã có thể xác định được nguồn bệnh.

Dùng phương pháp này nhất thiết phải có các cặp mồi vì tính đặc hiệu của chúng. Ngoài cặp mồi 1F/1R đã được áp dụng, những cặp mồi khác như P33/P38 (type O), P33/P87 (type A), P33/P40 (type C), P33/P74 (type ASIA- 1) cũng đóng vai trò rất quan trọng vì mỗi loại có một loại phản ứng đa dạng khác nhau.