Chăn nuôi

Ba Liêm "luận" về con ong mật

PHẦN THỨ HAI:GIẢI THÍCH VÀ CHỈ DẪN

Ta phải tạo điều kiện để ong xây nhiều cầu nhỏ cỡ 2 tấc và 1,5 tấc hoặc nhỏ hơn, nghĩa là các cầu này có diện tích chưa bằng một nửa cầu thông thưòng là 3 tấc rưỡi và 2 tấc. Muốn có các cầu này trước hết ta phải trả lại sự tự do cho chúng bằng cách: Khi thời tiết bắt đầu ấm lại, có nguồn hoa sớm đâu đó (như hoa gòn chẳng hạn, thường nở vào tháng 11 Âm lịch )lúc đó ta thấy các đàn ong có khuynh hướng phát triển như xây thêm ở các rià mép bánh tổ, ta lập tức đem tấm ván ngăn sát vào thành thùng, cho chúng ăn thêm nước đương để khuyến khích chúng xây lưỡi mèo, cùng lúc ta kéo các cầu ra giữa thùng để chúng có thể xây lưỡi mèo cả hai bên. Với các đán mạnh, quân đông, ta rút ra 1 cầu để đưa vào đàn yếu, vừa tạo thế đàn đồng đều, vừa thúc đẩy đàn này sớm xây lưỡi mèo, Khi có lưỡi mèo cỡ bằng bàn tay ta lần lượt cắt gắn vào cầu và để giữa thùng để ong chúa đẻ trứng rồi đem đặt vào giữa các thùng yếu hơn, không xây, để chúng nuôi. Trong trường hợp bạn có tầng chân thì có phấn nào thuận lọi hơn. Khi thấy các đàn ong có khuynh hướng phát triển ta cũng cho ăn thêm, xong rồi ta cũng rút bớt 1 cầu ở đàn mạnh ra, lấy tầng chân cắt thành từng miếng nhỏ cỡ bàn tay, gắn vào cầu theo chiều ngang rồi xịch vàn ngăn ra, đặt cấu này vào vị trí thứ 2 để chúng sớm xây. Như vậy chẳng bao lậu bạn sẽ có ít ra mỗi đàn có 1 cầu nhỏ. Hết đợt này đến đợt khác ta vẫn tiếp tục để có cầu đổi các đàn vừa chia.

Khi có đàn ong tạo mũ, chia đàn, ta đợi cho đến lúc có một vài mũ chúa đã trám nắp bắt nhốt con chúa vào lồng va treo vào cầu cho nó khỏi chia đàn,và để đàn ong tiếp tục ổn định, ong thợ vẫn từ từ nuôi tiếp các mũ chúa còn nhỏ.Vài ngày sau, khi thấy nhiều mũ chúa sắp nở, ta đem con chúa này, đến xem có đàn nào mạnh, có 4 cầu trở lên, chia làm 2 rồi thả nó vào, tạo thêm đàn mới. Trong trường hợp này chia đàn song song rất tiện vì cả 2 đàn đều có chúa, nên chỉ cần xịch mỗi đàn ra khỏi chỗ để trước, mỗi bên ra độ 3 tấc là. được. Ngày hôm sau, đến những thùng trước đây ta tạo điều kiện xây những bánh tổ nhỏ, cỡ bàn tay xòe, giũ hết ong ra rồi đem vào thay cho 4 cầu của đàn ong vừa bắt chúa đi. Đồng thời cắt các mũchúa trong đàn này, cài vào các cầu nhỏ, mỗi cầu 1 cái. Lấy 4 cầu ở đàn này viện vào các đàn yếu. Trong trường hợp này chia đàn cách biệt là tốt nhất. Khoảng cách từ điểm này đến điểm kia từ 300m trở lên là được. Tiếp theo, ta lấy ra 5 cầu đã cài mũ chúa đặt vào thùng, đem đến điểm mới chia làm 5 đàn và để để đâu tùy ý. Vì đàn ong này đã mồ côi rồi (nó biết) nên để đâu chúng ở đó chứ không đi tìm chúa tản lạc mất như nhưng cầu ong vừa mới tách từ đàn có chúa ra .Cầu thứ 6, còn lại ta cứ để tai chỗ cũ để tạo chúa. Các bạn thấy đấy, khi trước đàn ong này có 4 cầu nhưng chưa chấc chia ra 2 hoặc 3 đàn sẽ có đủ số quân bu kín cả các cầu. Giờ tuy chia làm 6 nhưng vẫn có ong phủ kín Vì các cầu bây giờ nhỏ, diện tích chưa bằng nửa cầu hoàn chỉnh. Như vậy, nếu chúa giao phối thành công 50% ta cũng được 3 đàn.

Người mới nuôi ong số lượng còn ít, từ vài chục đàn không cần khư khư phải di trùng tạo chúa (Tôi vẫn biết việc di trùng là tốt, giúp cho người nuôi ong cùng lúc có nhiều mũ chúa để chia đàn va tôi đã từng áp dụng). Tôi mách thêm cho các bạn một cái mẹo nhỏ nữa là thúc đẩy đàn ong tạo chúa. Đàn ong muốn chia đàn phải hội tụ đủ các điều kiện sau đây : Con chúa đã đẻ trong nhiều tháng, đàn ong có nhiều quân, nhiệt độ trong thùng phải cao từ 37 độ trở lên. Vậy muốn mau đông quân thì rút các cầu yếu ra đổi các cầu nhộng vào (1 cầu nhộng nở ra 2 cầu quân) cùng lúc ta thu hẹp cửa ra vào, dán kín những kẽ hở của thùng… Tất cả đều nhằm vào mục đích duy nhất là làm cho đàn ong mau đông quân, nhiều con không có việc làm, bu bám khắp thành thùng, nắp thùng và nhiệt độ trong thùng lên cao. Tất cả đã sẵn sàng , giờ ta chờ có “gió đông” ấy là nguồn hoa nở sớm như hoa gòn chẳng hạn là ong lập tức chia đàn.Các bạn cần biết rầng mũ chúa tự nhiên không những tốt hơn mũ chúa cấp tạo mà còn hơn cả mủ chúa nhân tạo nữa, mặc dù được di trùng 2 lần.

Sau khi các con chúa tạo đợt này thành công ta chờ cho trứng đã lên trùng đem đi chia đàn rồi lại tiếp tục giới thiệu mũ chúa khác. Cứ thế thì chẳng bao lâu ta sẽ có số lượng đáng kể. Các bạn mới nuôi 5, 7 đàn, khoan nghĩ đến việc khai thác mật một cách triệt để như những người đã có số lượng lớn. Vài nãm đầu ta nên tận dụng mùa hoa, chia đàn càng nhiều các tốt để chờ năm sau. Nếu các bạn thực hành tốt những điều tôi chỉ dẫn trên thì số lượng hư hao trong mùa mưa lạnh không nhiều lắm đâu. Tối đa cũng chỉ đến 20% là cùng.

Đến giờ trong tay các bạn đã có nhiều đàn ong rồi, tất nhiên sẽ gặp những sự cố ngoài ý muốn và cũng không thể nào dự đoán được như trong trường hợp ngộ độc thuốc trừ sâu và ong cướp mật:

Nếu trong vùng có nhiều người trồng táo thì người nuôi ong phải tránh xa, không thể nào nuôi được vì cứ vài ba ngày họ lại phun thuốc diệt sâu rầy mà toàn là thứ độc, thế mà ác hại thay con ong mật lại hay tìm đến nơi đây vì hoa táo có nhiều mật. Trường hợp bất thường xảy ra, khi các bạn nhìn thấy số ong đi làm về rơi chết lả tả trước của thùng, đôi khi chết nhiều, rơi đen đặc cả bãi để ong! Khi giở các thùng ong ra coi, đưa cầu lên, ong rớt xuống đáy thùng, bò loạn xạ như người say rượu. Nếu bị họ phun loại thuốc lưu dẫn thì không những ong thợ đi làm ngộ độc chết mà chúng nuôi ấu trùng và cả ong chúa cũng chết, Thật là tai hại!

Con ong mật là một loại côn trùng nhỏ bé, khả nặng chống chọi rất kém. Nên khi ngộ độc chúng chết rất nhiều và rất nhanh. Ta chỉ vớt vát lại phần nào mà thôi.

Trước hết là chống bỏ tổ. Nếu không nhanh tay giải quyết ngay tối hôm đó thì ngày hôm sau sẽ có nhiều đàn bỏ tổ cùng một lúc, hoặc có nhiều đàn bị kích động cũng bay theo chứ thực ra nếu ổn định thì đàn này chưa phải bay. Lần lượt xem từng thùng. Đàn nào ổn định không ngộ độc hoặc ngộ độc ít (việc này tùy thuộc vào sự may mắn là ong trinh sát đàn này tìm ra nguồn mật ở hướng khác) ta ghi chữ hoặc làm dấu để nhớ. Nếu đàn nào ngộ độc nhiều, khi giở ra thấy quân thưa, số còn lại chạy xôn xao, rơi lả tả, ta bắt chúa ngay, bỏ vào lồng, tạm treo vào cầu, chờ xem xong toàn bộ mới xử lý. Khi xem xong tất cả, ta chon đàn tốt nhộng mật đầy đù, bắt con chúa này nhốt vào lồng treo vào cầu, xong rồi ta đem các con chúa ở các đàn mà ta đoán chừng là ngày mai sẽ bỏ tổ (để lại đàn ong mồ côi - không chúa, sẽ không bay) Cứ thế ta tập trung các con ong chúa ở các đàn này treo vào đàn tốt trên. Có thể treo vào đây 5, 10 con chúa cũng được, ong thợ nó vẫn nuôi. Thinh thoảng cũng có trường hợp có con ong chúa chúng không nuôi hay giết chết vì lý do nào đó. Điều đáng lưu ý là không được làm sẩy ra con chúa nào. Vì con này sẽ giết tất cà các con chúa trong lồng. Các con chúa bị nhốt trong lồng này sau nửa tháng, 20 ngày thả vào đàn vẫn đẻ tốt, không hề gì.

Trong số những con chúa đã được nhốt ở các đàn, sau khi kiểm tra lai ta thấy chưa đến nỗi bay nhưng yếu, vẫn phải nhốt (sự thẩm định bay hay không là nhờ vào kinh nghiệm của người nuôi). Đồng thời tối hôm đó và nhiều tối kế tiếp cho chúng ăn hoặc phun vào các cầu xi rô đường có hòa thuốc giải độc hay vitamin C gì đó để may ra cứu vớt phần nào. Các ngày sau liên tiếp theo dõi tình hình để sát nhập những đàn mất chúa và thả chúa vào những đàn đã ổn định.

3- Trường hợp ong cướp mật:

Khi cho ong ăn còn sớm quá hoặc làm rơi vãi nước đường trong khi các cầu ong đang khô mật, dễ dẫn đến tình trạng ong cướp mật. Vào đầu vụ hoa nguồn mật chưa nhiều nhưng người nuôi ong ào ạt chở ong đến, hoặc cuối mùa hoa, khan hiếm mật cũng thường xảy ra tình trạng này. Thường là ong ngoai đến cướp ở các đàn ong nội, bỡi ong nội nhỏ con yếu thế lại thường chứa trong các thùng cũ kỹ, mục nát, nhiều kẽ hở nên dễ bị cướp. Để phòng chống ong cướp mật, nếu để gần những trai ong khác, người nuôi ong phải dùng các thùng kin đáo, cửa thùng cần phải lắp đặt thế nào để khi nào nghi ngờ sẽ xảy ra nạn cướp mật thi ta chuyển cửa thùng bấy giờ chỉ là nhựng lỗ nhỏ- ong nội chui vào đươc nhưng ong ngoại thì không, Khi đến cướp mật một đàn nào, ban đầu chúng cho một số ít ong trinh sát thăm dò trước. Vì cùa tổ khó vào được, đang lò mò tìm lối vào thì bị số ong nội gác cửa chụp lấy, giết chết. Thế là chúng mất nguồn tin không kéo tới được.

Khi việc cướp mật đã xảy ra. Cùng lúc nhiều con ong ngoại ào ạt kéo tới chui vào đàn ong nội (cũng có trường hợp ong nội cướp mật nhau nhưng ít hơn), từng cặp quấn chặt nhau và cùng chết, rơi đầy trước cửa, Vì yếu sức ong nội chống cự không bao lâu, đành bỏ tổ bốc bay! Bỡi sự kích động do tiếng bay của ong tranh cướp, nhiều đàn ong khác từ các tổ cũng ùa ra, nếu không kịp thời chận đứng. chẳng mấy chốc trở thành một bãi chiến trương, nhiều đàn ong bị tranh cướp tơi bời! Lúc này người nuôi ong phải lập tức bằng mọi cách tạt nước vào khắp các thùng (thùng tưới có vòi sen càng tốt)Đóng cửa tổ các đàn đi cướp và dời những thùng ấy đi xa địa điểm cũ, đễ lũ ong bay về mất tổ, ngơ ngác đi tìm, giảm tính hăng say của chúng.

Ngoài việc ong kích động do bị cướp mật, trong khi nấu sáp nếu vô ý để sáp tràn xuống bếp mùi sáp xông lên cũng làm chúng kích động toan bỏ tổ. Phải lập tức dập tắt lửa và tưới nước khắp các thùng mới tránh khỏi sự bỏ tổ ào ạt.

Nhấn vào đây để xem tiếp