Chăn nuôi

(Tên khoa học: Ptyas Mucosus;
Tên khác: rắn Long Thừa, rắn Hổ Hèo, rắn Hổ Trâu, rắn Hổ Dện)

 

Rắn Ráo trâu thuộc loài rắn hổ, tên khoa học là Ptyas Mucosus, là loài rắn nằm trong Sách đỏ Việt Nam. Tên gọi của nó tùy vào nơi nó sống. Ở miền Đông người ta gọi nó là rắn Long Thừa, miền Tây gọi là Hổ Hèo, miền Trung gọi là Ráo Trâu và miền Bắc là Hổ Trâu. Rất nhiều tên gọi nhưng tên chung của loài rắn này là Hổ Dện vì trên mình nó có nhiều vằn vện.

Đây không phải là loài rắn độc, nguy hiểm mà có nhiều công dụng trong y học, nhất là sản xuất thuốc chữa bệnh nên rắn Long thừa đang được bán trên trị trường với mức giá bình quân 450.000 đồng/kg.

1. Chuồng nuôi

- Chuồng nuôi rắn có nhiều dạng, chuồng xi măng hoặc chuồng lưới.

- Diện tích chuồng nuôi: 2m x 1m x 1,2m (dài x rộng x cao).

- Cửa chuồng làm ngang bên hông để tiện vệ sinh.

- Bên trong chuồng có vỉ tre để rắn nằm, mặt trên của chuồng lợp bằng lưới sắt nhỏ để tạo sự thoáng mát, sạch và êm để rắn nghỉ ngơi.

- Đáy chuồng tráng một lớp xi măng mỏng, sau đó đắp lên một lớp đất khoảng 2cm

- Chuồng rắn có thể đặt ở vị trí đầu nhà nơi có mái che hoặc tận dụng các gian nhà trống để nuôi, chỗ đặt chuồng phải đảm bảo thông thoáng, sạch sẽ, chống gió lạnh thổi vào. Mỗi chuồng có thể nuôi được 50 con rắn.

- Theo kinh nghiệm nhiều năm trong chăn nuôi rắn, loài rắn rất dễ gần nếu như đã quen hơi với người nuôi. Đặc biệt khi cho rắn ăn phải mang đủ các thiết bị phòng hộ như: kính, găng tay, ủng cao su và nhất là không uống rượu trước khi vào chuồng rắn tránh bị lạ hơi gây sự phản ứng của rắn.

- Trước đây, việc cho rắn ăn là đưa mồi vào chuồng một lúc, không kiểm tra được khẩu phần ăn của từng con nên dễ xảy ra tình trạng dư thừa thức ăn gây tốn kém và lãng phí. Điều này làm rắn chán ăn và gây ô nhiễm, ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng rắn, rắn trưởng thành không đồng đều.

- Trong quá trình nuôi, phải thường xuyên phân loại rắn, phát hiện kịp thời và cách ly rắn bệnh để điều trị, ngăn ngừa dịch bệnh cho rắn, tránh thất thoát trong quá trình chăn nuôi.

2. Thức ăn

Rắn là loài động vật hoang dã mới được thuần hóa, sức đề kháng cao, ít dịch bệnh, có khả năng thích ứng với điều kiện nuôi dưỡng. Chúng rất kỹ tính, thức ăn chính của chúng là cóc, nhái … và chúng ăn rất sạch, con mồi phải còn sống. Hơn nữa, rắn chỉ ăn khoảng 2-3 lần trong 1 tuần.

- Thức ăn của rắn non chủ yếu là ếch, nhái nhỏ, cá, tép…Cứ 3-5 ngày lại cho rắn ăn một lần, số lượng thức ăn tăng dần theo tuổi.

- Thức ăn của rắn trưởng thành chủ yếu là chuột, cóc, ếch, nhái…Rắn bắt mồi bằng cách đớp, ngoạm, răng cong vào trong nhờ cấu tạo của xương hàm mở rộng nên có thể nuốt được những con mồi lớn.

- Thức ăn cho rắn không được cho vào tràn lan như trước, mà phải đựng vào trong thùng để khi đói rắn có thể vào ăn, những thức ăn thừa sẽ không bị rơi vãi ra ngoài làm bẩn chuồng rắn.

- Nước uống: tốt nhất nên cung cấp đầy đủ nước sạch và mát cho rắn uống và tắm tự do. Trong chuồng cần đặt vật chứa nước cho rắn tắm và uống, phải thay nước hàng ngày. Nên đặt bóng đèn trong chuồng rắn, nhằn tạo cho rắn thích nghi với ánh sáng và tạo nhiệt độ ấm cho rắn (nếu vào mùa đông).

2. Kỹ thuật sinh sản

Việc chọn giống rắn làm bố mẹ rất quan trọng và ảnh hưởng lớn đến chất lượng con rắn sau này.

a. Chọn và chăm sóc rắn sinh sản

- Chọn rắn đực, rắn cái làm giống phải dựa trên ngoại hình, rắn từ khi sinh ra đến trưởng thành không có lần nào bị nhiễm bệnh. Trong quá trình nuôi, rắn chóng lớn, da rắn mượt, thân hình dài cân đối.

- Rắn đực và rắn cái phải khác dòng để khi lai tạo tránh nhiễm trùng huyết.

- Quá trình sinh trưởng phát triển của rắn phải trải qua những lần lột da. Đối với loài rắn Long Thừa, thời gian rắn thay da khoảng 15-20 ngày và tiếp tục thay da trong suốt quá trình rắn lớn, một con rắn cái từ lúc nở đến lúc sinh sản từ 9-10 tháng tuổi. Sau khi thay da nếu được cung cấp thức ăn đầy đủ, chăm sóc nuôi dưỡng tốt, tốc độ tăng trưởng của rắn có thể tăng nhanh hơn 2-3 lần.

- Bên cạnh việc chọn lựa rắn giống thì vấn đề đảm bảo tỷ lệ trứng rắn nở cao cũng cần được quan tâm. Để đảm bảo tỷ lệ trứng nở cao chúng ta có thể nuôi ghép 2 con rắn đực với 10 con rắn cái.

- Thời gian rắn đẻ sau khi phối giống khoảng 30 đến 35 ngày. Một con cái có thể đẻ từ 12 – 21 trứng.

b. Kỹ thuật ấp trứng

- Dụng cụ ấp trứng rắn của nông dân hiện nay rất đơn giản (một cái lu), lấy đất có độ ẩm 25-30 độ bỏ vào ½ lu, sau đó xử lý thật chặt, tiếp theo rãi thêm 01 lớp cát trải mỏng rồi bỏ trứng rắn vào, dùng bao diêm hoặc vải bịt miệng lu lại, khoảng 75 ngày sau rắn tự nở.

- Trong điều kiện chăn nuôi, khi ấp trứng cần kiểm tra trứng vài lần, nếu thấy các quả trứng to đều, trắng, khô ráo là trứng tốt, những quả vỏ xỉn vàng là trứng hỏng phải loại bỏ ngay.

c. Kỹ thuật nuôi rắn con

- Rắn con mới nở thả vào chuồng cho uống nước khoảng 7 ngày sau rắn thay da, khi rắn thay da thả nhái nhỏ vào để rắn ăn, trung bình 50 con rắn con 01 tháng tuổi mỗi ngày ăn khoảng 0,5kg nhái con.

- Rắn con để nuôi hiện có giá từ 50.000- 70.000đ/01con. Rắn 8 tháng tuổi có trọng lượng từ 1,2kg trở lên thì mới đẻ nhiều trứng.

III. Quản lý chăm sóc, phòng trị bệnh

- Công việc quản lý vệ sinh chuồng trại cũng là yếu tố quyết định đến kết quả nuôi. Nếu quản lý không tốt dễ dẫn đến thiệt hại. Thường ngày phải dọn phân trong chuồng, số phân hàng ngày thải ra không nhiều, phân thường khô, ít mùi hôi.

- Rắn là động vật hoang dã, ít bị bệnh. Tuy nhiên, biện pháp phòng bệnh tổng hợp cho rắn là biện pháp tốt nhất: chăm sóc nuôi dưỡng tốt, ăn uống sạch sẽ, thức ăn đảm bảo thành phần và giá trị dinh dưỡng, chuồng trại luôn sạch sẽ, không lầy lội, không nóng quá, lạnh quá, không có mùi lạ, tránh ruồi nhặng và các loại côn trùng khác gây hại cho rắn.

Rắn Long Thừa là loài rắn ít bị bệnh hơn các loài rắn khác, song trong quá trình nuôi đôi lúc rắn cũng bị bệnh tiêu chảy.

→ Khi rắn bị tiêu chảy, cách nhận biết như sau:

Hàng ngày dọn vệ sinh chuồng cho rắn, khi quan sát thấy số lượng phần ăn của rắn giảm, có hiện thượng phân hôi, nhão đó là bệnh tiêu chảy.

→ Để điều trị bệnh này ta áp dụng biện pháp sau:

Cho rắn ăn ít lại và cho uống men tiêu hóa chống tiêu chảy. Hàng ngày, quét dọn đáy chuồng, rửa máng nước, loại bỏ phần thức ăn thừa. Đồng thời phải đảm bảo chế độ và số lượng thức ăn theo nhu cầu của rắn trong từng thời kỳ (dựa theo trọng lượng của rắn).

Thông tin giá thành

- Trước đây, nhiều người dân đi bắt rắn hoang dã để bán không những vi phạm Luật bảo tồn động vật hoang dã, mà hiệu quả kinh tế cũng thấp, do rắn hoảng sợ, giảm sức khỏe, tổn thương khi bị đuổi bắt, rắn chậm lớn, thất thoát cao. Nhưng thông qua mô hình nuôi rắn sinh sản này, người dân không còn bắt rắn con ngoài tự nhiên đem về nuôi, mà người nuôi trước nhân giống, chuyển giao kỹ thuật và bán giống cho người sau. Nghề nuôi rắn đã làm cho nhiều hộ chuyển sang bắt chuột để bán làm giảm đáng kể nạn “giặc chuột” phá hoại mùa màng tại địa phương, đồng thời đây lại là biện pháp giúp người dân có thêm nguồn thu nhập trong lúc nông nhàn.

- Nếu như trước đây đối với đa số người dân rắn là nỗi sợ hãi thì hiện nay thông qua việc nuôi rắn, chúng như những người bạn trong mỗi gia đình. Với việc nuôi rắn trong chuồng, tiếp xúc với rắn hàng ngày tạo cho rắn thân thiện với con người. Có thể nói, con rắn đối với người dân rất quan trọng, bởi vì ngoài giá trị làm thuốc để chữa bệnh và bồi bổ sức khỏe, rắn còn có giá trị kinh tế đem lại nguồn thu nhập cao, tạo công ăn việc làm cho người dân.

- Hiện nay, thị trường tiêu thụ rắn rất phong phú và đa dạng. Rắn thương phẩm đang được cung cấp cho nhiều nhà hàng, khách sạn trong nước và một phần phục vụ cho xuất khẩu.

- Trọng lượng rắn nuôi trong một năm bình quân khoảng 1,3kg/01 con, với giá thị trường 450.000đ/kg, trừ đi chi phí ban đầu thì với 100 con rắn thương phẩm lợi nhuận mang về khoảng 40- 50 triệu đồng /01 năm.

* Đối với việc bán giống: rắn con (khoảng 01 tuần tuổi) được xuất chuồng dưới dạng rắn giống với giá thành từ 50.000- 70.000đ/01con. Như vậy, nếu nuôi 100 con rắn giống cái, sau một lứa đẻ có thể mang về cho người nuôi khoảng 84 triệu đến 119 triệu (chưa trừ chi phí ban đầu).

Nguồn: Khuyến nông Việt Nam

 

Hấp dẫn nuôi rắn hổ hèo

Ông Nguyễn Văn Thành, quê ở xã Tân An, huyện Tân Châu - An Giang là một trong những người đầu tiên nuôi thử nghiệm 18 con giống, sau hơn 2 năm, con đực lớn nhất cân nặng 5 kg và tất cả rắn cái đều lần lượt đẻ trứng, ấp nở 100%.

Ông Võ Văn Đỡ ở ấp Phước Hòa, xã Phước Hưng, huyện An Phú phấn khởi cho biết, loài rắn hổ hèo dễ nuôi, đầu ra lại ổn định. Năm 2006, ông đã mua 20 con giống có nguồn gốc từ Tây Ninh. Sau gần một năm chăm sóc, con lớn nhất nặng khoảng 1,3 kg, ông bán lứa đầu tiên lời trên 7 triệu đồng. Nhận thấy loài rắn này mau lớn, ít bệnh tật, chi phí thấp và không tốn diện tích nuôi nên ông giữ lại 13 con để làm giống. Thế là ông vừa chạy xe ôm vừa tranh thủ bắt cóc nhái đem về làm mồi cho rắn.

Ông Đỡ cho biết, trước khi mang con giống về, ông đã chịu khó tìm tòi, học hỏi và đi tham quan nhiều nơi để hiểu thêm về đặc tính sinh sống, sinh sản và kỹ thuật chăm sóc. Theo ông, hổ hèo tuy dễ nuôi nhưng muốn thành công mỹ mãn, người nuôi phải nắm vững kỹ thuật chăm sóc, nhất là môi trường phải thông thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp.

Chuồng nuôi có hai cách, hoặc chuồng xi măng hoặc chuồng lưới. Theo ông Thành thì chuồng lưới vừa vệ sinh sạch sẽ vừa dễ chăm sóc, mỗi chuồng có kích thước 3 x 2 m, có thể nuôi từ 100 – 150 rắn nhỏ và khoảng 50 rắn lớn. Đáy chuồng nên lót bằng vỉ tre cho mát và êm. Thức ăn chính của rắn là động vật như ếch, nhái, cốc, tắc kè, chuột hoặc chim. Khi rắn còn nhỏ tốt nhất là cho ăn nhái con hoặc bằm thịt cho ăn mỗi ngày 2 lần.

Theo kinh nghiệm của ông Đỡ, rắn đực và cái nên nhốt chung một chuồng để chúng giao phối. Nhưng sau một thời gian nuôi phải tách chuồng theo kích cỡ lớn nhỏ riêng để tránh việc giành ăn có thể gây ra thương tích. Nhất là trong thời kỳ giao phối, rắn đực rất hung dữ, chúng thường cắn nhau. Do đó chúng ta nên bố trí mỗi chuồng theo tỉ lệ 2 đực/10 cái. Riêng rắn con mới nở phải được nhốt riêng.

Đây là loại động vật hoang dã nên việc nuôi và thuần dưỡng hổ hèo, ngoài lợi nhuận ra còn góp phần bảo tồn nguồn gen động vật quý hiếm. Hiện trại rắn của ông đã được Chi cục Kiểm lâm An Giang cấp Giấy chứng nhận đăng ký “Trại gây nuôi sinh sản” nên việc mua bán vận chuyển động vật hoang dã đối với ông đã được giám sát chặt chẽ từ các cơ quan chức năng. Rắn nuôi sau một năm, chúng sẽ tự phối giống và sau 34 ngày bắt đầu đẻ, mỗi lứa từ 7 - 10 trứng, có khi cao hơn. Sau khi rắn đẻ xong, nên cho tất cả trứng vào một cái thùng cây có chứa đất và cát để ấp, mặt đậy kín để giữ ấm. Sau 75 ngày trứng nở với tỷ lệ rất cao. Sau 7-8 ngày tuổi rắn con bắt đầu lột da và lớn rất nhanh. Qua theo dõi của ông Đỡ, rắn hổ hèo 2 năm tuổi mỗi năm giao phối hai lần và thường đẻ nhiều vào tháng 6 và cuối năm.

Giá một con rắn giống (7 ngày tuổi) hiện nay là 200.000đ. Nếu nuôi rắn thịt, bình quân mỗi con lời khoảng 300.000đồng/năm. Tính ra, nuôi rắn hổ hèo lợi nhuận cao hơn nuôi trăn và các loài động vật hoang dã khác. Nếu nuôi rắn đẻ, lợi nhuận sẽ cao hơn nhiều. Nhờ vậy mà hiện nay tại các vùng lũ lụt như Tân Châu, An Phú, Phú Tân có khá nhiều hộ nuôi rắn hổ hèo, trong số đó hiệu quả cao nhất là hộ ông Võ Văn Đỡ. Sau hơn ba năm đầu tư, ngoài việc bán rắn thịt, rắn giống, ông còn phát triển được một một đàn rắn bố mẹ 75 con và trên 150 con rắn thịt có trọng lượng từ 1 – 3 kg/con.

THÀNH HIỆP - Nông nghiệp VN, 28/09/2010

 

Nuôi rắn hổ hèo

Anh Đở cho biết: “Lúc đầu, nuôi mấy con rắn hổ hèo này mình đâu có kinh nghiệm gì đâu. Nghe người ta nói, rắn hổ hèo ít chịu nước với thức ăn chủ yếu là chuột với ếch, nhái. Vậy là đóng cái lồng lưới sắt rộng hơn 3 mét vuông tốn hơn hai trăm ngàn, còn thức ăn thì tranh thủ lúc hết giờ chạy xe ôm, đi bắt nhái, cóc về cho rắn ăn. Sau gần 8 tháng nuôi, lứa rắn đầu tiên mình tuyển xuất chuồng bán thịt được hơn 7 con lãi ròng sáu triệu đồng”.

Theo anh Đở, nuôi rắn hổ hèo không tốn nhiều diện tích và chi phí đầu tư không quá cao với hai vật liệu chính là lưới sắt và bồn xi măng. Mỗi chuồng tùy nuôi rắn lớn, nhỏ và rắn bố mẹ mà có diện tích từ 3 đến 5 mét vuông.

Anh Đở chia sẻ kinh nghiệm về chuồng rắn: “Chuồng nuôi rắn hổ hèo nhất thiết phải thoáng và sạch sẽ. Rắn hổ hèo ít chịu nước nhưng phải đảm bảo vệ sinh vì nếu để bẩn rất dễ sinh bệnh về da và tim mạch. Chuồng lưới thì cần tránh ánh nắng trực tiếp, chuồng xi măng thì tốt nhất xây khu vực độ ẩm không quá cao tạo cách nhánh cây để rắn bò, đu như tự nhiên, thức ăn, nước uống cho rắn cần tạo máng riêng và nhất là số lượng rắn nhốt trong từng chuồng phải đảm bảo vừa phải cho rắn vận động đảm bảo thịt rắn săn chắt như rắn tự nhiên. Bên trong chuồng có vỉ tre để rắn nằm, mặt trên của chuồng lợp bằng lưới sắt nhỏ để tạo sự thoáng mát cho rắn”.

Rắn hổ hèo là loài rắn hổ, tên khoa học là Ptyas Mucosus, là loài rắn nằm trong Sách đỏ Việt Nam. Ở miền Đông Nam Bộ người ta gọi nó là rắn Long Thừa, miền Tây gọi là hổ hèo, miền Trung gọi là ráo trâu và miền Bắc là hổ trâu... Tên chung của loài rắn này là hổ dện vì trên mình nó có nhiều vằn vện. Đây không phải là loài rắn độc, nguy hiểm và theo một số nghiên cứu, rắn có công dụng trong y học, nhất là sản xuất thuốc chữa bệnh.

Rắn hổ hèo là loài động vật hoang dã mới được thuần hóa, sức đề kháng cao, ít dịch bệnh, có khả năng thích ứng với điều kiện nuôi dưỡng. Rắn rất kỹ tính, thức ăn chính của chúng là cóc, nhái... chúng ăn rất sạch, con mồi phải còn sống. Rắn chỉ ăn khoảng 2-3 lần trong 1 tuần nên việc tốn chi phí thức ăn khá thấp.

Mô hình cho rắn đẻ

13 con rắn còn lại sau lứa xuất bán đầu tiên anh Đở giữ lại và bắt đầu nghiên cứu gầy giống. Bố trí cho rắn sống trong môi trường gần với tự nhiên, cả rắn đực và rắn cái nhốt chung chuồng để tự giao phối. Sau hơn năm nuôi, đàn rắn của anh bắt đầu đẻ lứa trứng đầu tiên.

Học hỏi kinh nghiệm từ anh em nuôi rắn trước đó và thông tin về cách nuôi rắn từ sách báo, anh tự thiết kế ổ ấm trứng cho rắn khá đơn giản. Lấy lu nước bỏ vào gần hai phần ba đất nén, mặt rải thêm lớp cát mỏng đặt trứng lên bề mặt rồi phủ lớp mỏng lá chuối. Sau từ khoảng 75 ngày ấp trở đi rắn bắt đầu tự phá vỏ chui ra và 7 đến 8 ngày sau lột da lần đầu. Rắn hổ hèo rất khỏe và phàm ăn mạnh, chỉ sau vài giờ nở đã có thể ăn nhái con.

Tuy nhiên, kinh nghiệm qua vài lứa rắn anh Đở cho rằng, rắn con rất cần quan tâm thường xuyên, đặc biệt chọn rắn nhốt trong từng chuồng phải sàn lứa, tránh hiện tượng rắn lớn nhỏ đều nhốt chung sẽ giành thức ăn, cắn nhau dễ sinh bệnh chết.

Điểm đặc biệt là khi rắn vào thời kỳ giao phối (khoảng tháng 5, tháng 6) rắn đực sẽ rất hung và thường cắn lẫn nhau để giành rắn cái. Do đó, cần chú ý phân phối nhốt số cá thể rắn cái, rắn đực đảm bảo tỷ lệ trứng nở cao và hoạt động giao phối của rắn thuận lợi và rắn ít cắn lẫn nhau có thể nuôi ghép 2 con rắn đực với 10 con rắn cái. Trại rắn của anh Đở có trên 300 rắn con và đàn rắn bố mẹ lên đến trên 50 con.

Hiện giá rắn hổ hèo trên thị trường đang rất cao. Giá rắn đạt loại nhất từ 1,3kg đến 1,6kg/con bán 300.000 đồng/kg, loại đặc biệt tức rắn trên 1,7kg giá 400.000 đồng/kg. Riêng rắn con sau 7 ngày nở có giá từ 200.000 đồng/con. Tuy nhiên, do rắn hổ hèo là loài nằm trong sách đỏ về động vật hoang dã quý hiếm nên việc phát triển mô hình nuôi rắn hổ hèo phải có giấy đăng ký do Chi cục Kiểm lâm cấp phép.

Đánh giá về mô hình nuôi rắn hổ hèo, Trưởng phòng Quản lý rừng và Bảo tồn thiên nhân Chi cục Kiểm lâm An Giang Bành Thanh Hùng nói: “Mô hình nuôi rắn hổ hèo của hộ anh Đở vừa mang lại nguồn thu nhập cho gia đình vừa phục vụ công tác bảo tồn nguồn gen động vật quý hiếm. Tuy nhiên, việc buôn bán rắn giống, rắn thịt phải đảm bảo có sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan chức năng, đảm bảo cho việc bảo tồn nguồn rắn hổ hèo giống quý hiếm”.

Hải Anh - Lao Động, 23/02/2010

 

Đồng Tháp: Hội thảo mô hình nuôi rắn hổ hèo

Sau khi tham quan mô hình nuôi rắn hổ hèo ở tỉnh An Giang và Tây Ninh. Tháng 5-2010, Trạm Khuyến nông thành phố Cao Lãnh (Đồng Tháp) đã hỗ trợ 4 nông dân ở xã Mỹ Trà nuôi trình diễn 240 con rắn giống hổ hèo. Đến nay, trọng lượng rắn nhỏ đạt 500 - 600 gram/con, rắn lớn đạt 1,2 - 1,5 kg/con.

Tại buổi hội thảo, các nông dân nuôi rắn cho biết, rắn hổ hèo rất dễ nuôi, lớn nhanh, ít bị bệnh, nguồn thức ăn dễ tìm trong tự nhiên. Hiện nay, các thương lái ở tỉnh Tây Ninh đã nhận bao tiêu sản phẩm, rắn thịt loại 1,2 kg/con được thu mua giá từ 400.000 đồng đến 450.000 đồng/kg, rắn thịt con từ 1,7 kg trở lên giá bán trên 600.000 đ/kg.

Thu Hằng - Báo Đồng Tháp, 24/11/2010