Thời gian qua tình trạng cá trong các các ao nuôi bị trúng độc hoặc nổi đầu, dẫn tới cá chết hàng loạt diễn ra khá thường xuyên ở nhiều địa phương, ảnh hưởng nghiêm trọng đêế hiệu quả nuôi. Về mặt kỹ thuật, khi phát hiện trường hợp trên, cần phân biệt chính xác sự trúng độc và sự nổi đầu của cá nuôi kịp thời có biện pháo cứu chữa phù hợp.

Cá nuôi trong ao bị trúng độc thường không theo mùa, thời tiết, ban ngày hay ban đêm mà luôn có thể xảy ra, còn cá nổi đầu phần lớn xảy ra vào mùa hè, thu khi nhiệt độ cao, đặc biệt là thời tiết áp thấp kéo dài, oi bức, mưa lâu và mưa giông. Thời gian xảy ra thường từ 12 giờ - 4 giờ sáng.

Triệu chứng phát sinh

Khi cá trong ao bị trúng độc, hiện tượng nổi đầu thường không rõ, biểu hiện triệu chứng cũng khác vì sự khác nhau của chất độc, có loại biểu hiện là bơi trốn, nhảy giẫy giụa cho đến khi hôn mê, có loại biểu hiện hành động lờ đờ, thân cá phát đen, tăng độ nhớt, mất năng lực hoạt động mà chết. Còn nổi đầu là hiện tượng thiếu oxy nghiêm trọng, phân tán ở các nơi trong ao, mồm có vừa há vừa đớp, trực tiếp hớp lấy oxy trong không khí trên mặt nước một cách bình tĩnh. Khi bị nặng cá dần dần nổi lật ngửa bụng lên, giẫy giụa để giữ thăng bằng, saumấy lần như thế, bụng sẽ hướng lên phía trên và cá chết.

Cá trong ao bị trúng độc chết thường không phụ thuộc vào loài, kích cỡ, ngay cả cá tầng đáy như cá chép, cá diếc, thậm chí cá chạch cũng có thể chết, nghiêm trọng thì toàn bộ cá trong ao chết hết. Cá chết do nổi đầu thường gặp là cá vền, cá mè, cá mè hoa.

Nguyên nhân nào?

Các loài cá nuôi trong ao bị trúng độc phần nhiều liên quan đến khí thải các nhà máy, các nguồn xả chất thải có lẫn độc tố như H2S, hợp chất của Nitơ, kim loại nặng... vào ao nuôi hoặc khi phòng trị bệnh cá dùng thuốc quá liều lượng hoặc không đúng cách gây trúng độc cho cá. Cũng có thể do trong ao nuôi, sau khi tảo giáp chết sinh độc tố hoặc sự bùng nổ số lượng lớn tảo vàng làm tê liệt thần kinh của cả, hô hấp khó khăn dẫn đến cá bị chết. Nguyên nhân phát sinh nổi đầu chủ yếu là do chất nước xấu, gặp thời tiết khắc nghiệt, mật độ thả nuôi quá dày làm cho nước thIếu oxy nghiêm trọng, cộng với thể chất của cá kém nên sinh ra hiện tượng nổi đầu.

Biện pháp phòng trị

Khi phát hiện cá bị trúng độc trong ao nuôi mà nguồn nước không bị ô nhiễm, phải lập tức cấp bổ sung một lượng lớn nước mới, tháo nước cũ trong ao, vừa tháo, vừa cấp cho đến khi cá trong ao trở lại bình thường. Đồng thời phân tích nguyên nhân trúng độc để có biện pháp xử lý đúng, ví dụ đối với một số loại tảo sinh độc tố có thể giết chết bằng việc phun tưới sulfat đồng, mỗi mẫu (đơn vị đo tính bằng 666,6m vuông) nước sâu 1m dùng 0,2-0,6kg sulfat đồng.

Biện pháp cấp cứu hiện tượng nổi đầu là kịp thời bơm một lượng lớn nước mới vào ao, mở guồng quạt nước, khi cần thiết thì thả vào ao thuốc tăng oxy. Trước khi trời mùa hè oi bức âm u nhiệt độ cao, kịp thời làm tốt việc phòng trị côn trùng có hại gây bệnh cho cá trong ao để tăng cường thể chất cho cá, đảm bảo vượt qua.

Khoa học phổ thông, 15/10/2004