Video: Nuôi cá hồi vân

Nuôi thử nghiệm cá hồi vân Onchorhynchus Mykiss tại Sapa

GIỚI THIỆU CHUNG

Cá Hồi được phát hiện tại khu vực Bắc Mỹ cách đây hơn 100 năm và ngày nay đã nhanh chóng trở thành đối tượng nuôi trên thế giới, và tiếp tục được giới thiệu thành công ở nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Thái Lan, Nêpan, Ấn Độ, Pakistan, Butan. Tại Việt Nam, dưới sự chỉ đạo của Bộ Thủy sản nỗ lực đầu tiên để đưa cá Hồi vân (còn gọi là cá hồi ráng) vào nuôi ở Việt Nam đã thành công với sự tài trợ của sứ quán Phần Lan, và sự ủng hộ tích cực của tỉnh uỷ, UBND tỉnh Lào Cai. Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản chịu trách nhiệm thực hiện dự án này.

Sản xuất cá Hồi giống tại Sapa được tiến hành như sau:

Đợt 1: Nhập 25.000 trứng điểm mút vào ngày 21/1/2005 sau 4-7 ngày trứng nở với tỷ lệ trên 90%, cá bột được ương thành cá giống cỡ 31g/con, vào ngày lấy mẫu 7/6/2005 đạt số lượng 12.800 con.

Đợt 2: Nhập 25.000 trứng vào ngày 08/02/2005 và đạt tỷ lệ nở lớn hơn đợt 1 là 97% do đã rút được kinh nghiệm trong quá trình vận chuyển trứng từ Phần Lan vào Việt Nam (tăng khung đá trong hộp xốp). Cá bột được ương thành cá giống đạt 21,46g/con, vào ngày lấy mẫu 7/6/2005 đạt số lượng hơn 16.600 con, nâng tổng số con giống đến nay khoảng 29.400 con. Kỹ thuật nuôi cá Hồi vân dựa trên công nghệ chuyển giao của Phần Lan và có tính đến điều kiện của Việt Nam.

Việt nhập những loài cá nước lạnh có giá trị kinh tế vào Việt Nam mở đầu cho sự phát triển nghề nuôi cá nước lạnh, trong tương lai sẽ mang lại nguồn thu nhập lớn cho người dân địa phương. Ngoài ra, có thể phối hợp mở các dịch vụ du lịch câu cá tại các suối nước lạnh.

1. TÌNH HÌNH ƯƠNG CÁ HỒI VÂN

Vào các ngày 21/01 và 8/02 năm 2005, Công ty Samon Tainam của Phần Lan đã chuyển 50.000 trứng điểm mút cho trang trại nuôi cá Hồi thử nghiệm tại thác Bạc, Sapa. Hơn 95% trứng điểm mút đã được vận chuyển cho nở thành công và được ương trong điều kiện nhiệt độ nước thay đổi từ 10-15 độ C. Trứng được nở hoàn toàn sau một tuần. Cá được cho ăn bằng thức ăn công nghiệp mua từ Phần Lan. Cá được ương nuôi theo công nghệ Phần Lan. Hiện tại cá đang trong điều kiện sức khoẻ tốt, chưa có dấu hiệu bệnh tật.

Trại thử nghiệm cá Hồi thác Bạc Sapa nằm ở độ cao hơn 1.700m cách thị trấn Sapa 12km. Điều kiện khí hậu ở đây có thể rơi xuống 0 độ C vào mùa đông, nhưng mùa hè nước ao có thể lên tới 24-25 độ C, trong các suối nhiệt độ lên tới 20 độ C, nước cấp cho trang trại được lấy một phần từ thác Bạc và suối nhỏ gần kề. Tốc độ dòng chảykhoảng 30l/s trong mùa khô và trên 120l/s trong mùa mưa. Các điều kiện của trại thử nghiệm cá Hồi vân rất phù hợp cho việc ấp trứng vào mùa đông, ương và nuôi cá thịt vào thời gian còn lại trong năm.

Cá Hồi được nuôi nước chảy và cho ăn thức ăn viên khô (35-65% đạm) và được trộn thêm vitamin C và vitamin B1, tỷ lệ cho ăn là 3,5% - 5% khối lượng cá trong bể, phụ thuộc vào nhiệt độ nước và mức ôxy hoà tan. Muối cũng được cấp lấy định kỳ vào bể để cung cấp thêm các ion kim loại cần thiết (khi nước bị đục).

Bệnh cá: Cho đến nay chưa phát hiện được bất kỳ một loại bệnh nào, mặc dù đã tìm thấy ký sinh trùng và nấm trong môi trường nước với số lượng ít. Tuy vậy, công tác vệ sinh bể nuôi, bể cấp nước luôn được coi trọng, dụng cụ cho ăn được phơi nắng, hạn chế người lạ vào khu vực sản xuất.

Vào những ngày nắng gắt, khi nhiệt độ nước đạt 19 – 20 độ C hoặc sau mỗi đợt mưa nhiệt, nước bị đục thì bổ sung nước muối loãng.

2. MỘT SỐ THẤT BẠI TRONG THỜI GIAN QUA

Lần 1: Vào khoảng tháng 2 năm 2005 có khoảng vài trăm cá mới nở bị chết ngạt do chưa có nhà xưởng để ương. Khi đặt xô vào bể để lọc nước do cá có sở thích vào bóng tối, nên cá chui vào dưới đáy xô và bị chết ngạt.

Lần 2: Vào ngày 23/04/2005 có khoảng 17.000 cá giống cỡ từ 3 – 7g bị chết do thiếu ôxy. Nguyên nhân là do trời mưa to, các lá cây làm tắc đường ống.

Tất cả các nguyên nhân trên đều bắt nguồn trực tiếp hay gián tiếp từ việc thiếu cơ sở hạ tầng cần thiết cho trại nuôi.

3. NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN

Do quá trình khảo sát điều tra trước khi xây dựng dự án được thực hiện một cách nghiêm túc, nên tỷ lệ sống và tốc độ tăng trưởng, sức khoẻ của cá khá cao.

Tuy nhiên, do thiếu các phương tiện sản xuất nên cá bị nuôi ở mật độ quá cao dẫn đến tăng trưởng chậm (cá đợt 1 đạt 31 g/con, cá đợt 2 đạt 21g/con). Ngoài ra, do số lượng cá giống nhiều hơn so với dự kiến nên lượng thức ăn được dự án cấp chỉ đủ để sản xuất 6,5 tấn cá, tương đương khoảng 9.000 cá giống. Trong khi đó, cá tầm cũng đang dần dần sử dụng thức ăn của cá Hồi khiến tình trạng thiếu thức ăn là điều không tránh khỏi. Do không có nguồn tài chính để xây dựng các cơ sở hạ tầng thiết yếu (thi công đường ống, làm bể chứa nước, hệ thống lọc rác, bể muối) nên gây ra nhiều rủi ro tiềm ẩn trong mùa mưa bão hoặc cá thành phẩm phải bán sớm.

Mặt khác, do trại không chủ động được điện lưới, phải sử dụng điện máy phát nên điện áp thay đổi làm ảnh hưởng tới quá trình sục khí nhất là vào thời gian mùa hè, nhiệt độ nước cao trên 18 độ C (ôxy bão hoà chỉ đạt 7,4 – 7,7%. Khi nhiệt độ nước là 11 – 13% thì mức ôxy bão hoà đạt 9,8 – 10,3%mg/l).

KẾT LUẬN

Cá Hồi vân được đưa vào Việt Nam đẻ nuôi ở các nguồn nước lạnh từ các suối bước đầu cho hiệu quả cao tạo nên một nguồn cung cấp tiềm năng thay thế dần lượng cá Hồi nhập khẩu, cũng như để thoả mãn nhu cầu của khách du lịch nói chung và Sapa nói riêng./.

Theo Báo cáo tại Hội nghị Bàn biện pháp phát triển NTTS miền núi phía Bắc 5/2005

Triển vọng nghề nuôi cá hồi

Sau 4 năm được đưa vào Việt Nam, đến nay, việc nuôi cá hồi vân đã cho kết quả khả quan ở một số tỉnh có điều kiện phù hợp. Điều khích lệ nhất đối với người nuôi là cá hồi vân nuôi ở Việt Nam có buồng trứng và tinh sào phát triển rất tốt, hạt trứng cũng có đường kính khá lớn. Các nhà khoa học trong nước đã cho sinh sản nhân tạo loài này thành công và hiện đang triển khai chương trình sản xuất cá hồi vân toàn cái để phục vụ việc sản xuất trứng cá hồi thực phẩm.

Năm 2005 cá hồi vân Oncorhynchus mykiss được nhập vào nước ta từ Phần Lan dưới dạng trứng đã thụ tinh (phôi đang phát triển) theo một dự án của Bộ thủy sản.

Sở dĩ gọi cá hồi vân là từ tên tiếng Anh (rainbow trout). Rainbow nghĩa là cầu vồng. Tuy nhiên, loài cá này còn có một tên khác bằng tiếng Anh là Steelhead trout (đầu thép).

Đây là loài cá nước ngọt có nguồn gốc ở phía tây bắc Mỹ ven bờ Thái Bình Dương, được nhập vào châu Âu từ cuối thế kỷ 19. Tính đến năm 2002 cá hồi được nuôi ở 64 quốc gia thuộc tất cả các đại lục trừ châu Phi, điển hình như Chi Lê, Hoa Kỳ, Na Uy, Anh, Úc, Trung Quốc, Hàn Quốc, Israel, Ấn Độ, Nepal. Cá hồi vân là loài cá ưa nước lạnh (nhiệt độ không quá 20 độ C), giàu oxy hòa tan (trên 7 mg/l), trung tính (pH 6,7 - 7,5). Vì thế, cá hồi vân thích hợp để nuôi ở những vùng núi có nhiều suối và khí hậu mát mẻ. Trên thực tế loài cá này đã được nuôi và cho kết quả khả quan ở các tỉnh Lào Cai, Sơn La, Yên Bái, Hà Giang, Cao Bằng, Lâm Đồng. Trong tự nhiên, cá ăn các động vật không xương sống như côn trùng, giáp xác và cá nhỏ. Cá sử dụng tốt thức ăn viên nhân tạo. Trong điều kiện được chăm sóc tốt và thức ăn có hàm lượng protein cao (35 - 40%), hệ số thức ăn thấp (1,5 - 1,8) cá có thể đạt thể trọng 2 kg sau 18 tháng. Cá hồi vân nuôi ở Việt Nam có tốc độ sinh trưởng rất khả quan.

Nếu cá tra thịt gần như không thể đạt giá 20.000 đ/kg thì giá cá hồi vân cao gấp nhiều lần.

Điều đáng khích lệ nhất đối với người nuôi cá ở các cao nguyên là cá hồi vân nuôi ở Việt Nam có buồng trứng và tinh sào phát triển rất tốt. Được nuôi ở Thác Bạc, Sapa, Lào Cai, cá hồi vân có thể đạt hệ số thành thục (tỷ lệ buồng trứng trên trọng lượng thân không nội tạng) là 15,4%. Cuối năm vừa qua, các cán bộ Viện nghiên cứu thủy sản 1 đã cho sinh sản nhân tạo loài này thành công. Có thể sẽ không phải nhập giống loài cá này từ nước ngoài nữa!

Một chi tiết đáng mừng khác là hạt trứng cá hồi vân nuôi ở nước ta có đường kính khá lớn, hơn nửa centimet. Trứng cá hồi là một món ăn đặc sản hiếm và đắt ở các nhà hàng cao cấp. Hiện đã có chương trình sản xuất cá hồi vân toàn cái để phục vụ việc sản xuất trứng cá hồi thực phẩm.

Mai Chi (Khoa học phổ thông, 09/01/2009)

Nuôi cá hồi vân tại Lâm Đồng 

Cá hồi vân là một sản phẩm được người tiêu dùng ưa chuộng vì thịt cá rất ngon. Thành phần dinh dưỡng chính trong 100 g thịt cá gồm 30,2 g chất rắn, 17,5 g protein, 10,2 g chất béo, 0,1 g đường, ngoài ra còn chứa nhiều axít béo omega-3, axít này dễ hòa tan vitamin A, D và nước hòa tan vitamin B12. Ở thị trường Mỹ, giá 1 pound (0,45 kg) cá nguyên con là 3,49 USD, bỏ đầu và đuôi là 3,79 USD, 1 pound fi lê giá 4,3 USD. Giá các sản phẩm chế biến như cá hun khói, đóng hộp còn cao hơn nhiều so với cá tươi. Hàng năm, nước ta nhập nhiều sản phẩm cá hồi cung cấp cho nhà hàng, khách sạn.

Nhận thấy điều kiện tự nhiên, nguồn nước có thể thích hợp cho cá hồi vân sinh trưởng và phát triển, năm 2006, UBND tỉnh Lâm Đồng đã giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh phối hợp với Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I và III triển khai đề án nuôi thử nghiệm cá nước lạnh trên địa bàn. Tháng 4/2006, những con cá hồi vân đầu tiên đã được nhập về nuôi tại thôn Klong Klanh, xã Đạ chais, huyện Lạc Dương. Cá được nuôi trong ao lót bạt với nguồn nước suối lạnh lưu thông liên tục được lấy từ rừng già, nhiệt độ nước từ 16-19oC. Thức ăn cho cá được nhập từ Phần Lan. Sau một năm nuôi thả, cá hồi đạt kích cỡ trung bình 1.000 g/con, trọng lượng lớn nhất đạt 1.700 g/con, tỷ lệ sống đạt 76,8%. Năng suất quy đổi đạt 40 tấn/ha.

Kết quả nuôi thử nghiệm cá hồi vân tại Lâm Đồng cho thấy, cá đạt tốc độ tăng trưởng nhanh, tỷ lệ sống cao, chất lượng thịt không thua kém cá nuôi ở các nước ôn đới. Nếu có nguồn nước tốt, thực hiện đúng quy trình kỹ thuật, con giống và nguồn thức ăn đảm bảo chất lượng thì năng suất nuôi có thể đạt 30-40 tấn/ha. Với giá bán hiện nay của cá hồi vân trên thị trường khoảng 120 ngàn/kg, doanh thu có thể đạt 3,6-4,8 tỷ đồng/ha/năm và lợi nhuận đạt 40-50% từ vốn.

Hiện nay, tại thành phố Đà Lạt và các huyện Lạc Dương, Đam Rông, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư nuôi giống cá này như công ty cổ phần Giang Ly, công ty Thung lũng nắng (Nga), công ty Thiên Thai, công ty 7/5, công ty Ngọc Mai Trang… nâng diện tích nuôi cá hồi vân trên địa bàn khoảng 10 ha. Dự kiến năm 2009, sản lượng cá có thể đạt trên 150 tấn và sẽ tăng nhanh trong những năm tiếp theo.

Tuy nhiên, cá hồi vân là đối tượng hoàn toàn mới, công nghệ nuôi và địa bàn mới nên việc nhân rộng và phát triển giống cá này trên địa bàn tỉnh còn nhiều vấn đề cần phải nghiên cứu để có giải pháp thích hợp:

+ Nguồn thức ăn và con giống phải nhập ngoại nên giá thành cao và không chủ động.

+ Chưa có quy hoạch cho việc phát triển các đối tượng cá nước lạnh tại Lâm Đồng.

+ Việc xúc tiến giới thiệu sản phẩm, mở rộng thị trường, phát triển công nghệ chế biến nhằm tạo ra những sản phẩm có giá trị cao hơn (cá hồi hun khói, cá phi lê…).

+ Vấn đề đào tạo nhân lực nắm chắc kỹ thuật nuôi (khá phức tạp) và vấn đề đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật khá cao.

+ Vấn đề đảm bảo môi trường sinh thái tại các thủy vực nuôi cá.

Về chủ trương phát triển, Nghị quyết số 57/2006/NQ-HĐND của Hội đồng nhân dân tỉnh Lâm Đồng khóa VII tại kỳ họp thứ VIII về nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2007 chỉ rõ: Lâm Đồng sẽ “khai thác diện tích mặt nước sẵn có để nuôi trồng thủy sản, trong đó phát triển mạnh mô hình cá nước lạnh”.

Thông báo số 84/TB-UBND ngày 24/7/2007 của Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng trong sơ kết đề án nuôi thử nghiệm cá nước lạnh trên địa bàn kết luận “tập trung phát triển cá hồi tại Lạc Dương, trên cơ sở thực hiện các dự án đầu tư vào vùng quy hoạch hạ tầng nuôi cá nước lạnh, dựa trên nguồn tài nguyên nước hiện có, điều kiện cụ thể từng nơi và khả năng mở rộng thị trường, không khuyến khích phát triển ở những địa phương khác”, với mục đích “tạo ra sản phẩm đặc thù, có giá trị cao trong nuôi trồng thủy sản gắn với du lịch và dịch vụ”.

Có thể nói, việc đưa cá hồi vân vào nuôi là một thành công lớn của tỉnh, giúp khai thác nguồn nước lạnh sẵn có ở vùng sâu, vùng xa, tạo ra một sản phẩm đặc thù có giá trị cao. Hy vọng với chủ trương đúng và sự quyết tâm của các cấp, ngành, nhà khoa học và sự mạnh dạn đầu tư của doanh nghiệp, cơ sở, nghề nuôi cá hồi của tỉnh sẽ có những bước phát triển mạnh, vững chắc trong thời gian tới.

Cá hồi vân, tên tiếng Anh: Rainbow trout, tên khoa học: Oncorhynchus mykiss, có nguồn gốc từ vùng biển Thái Bình Dương khu vực Bắc Mỹ, được di nhập vào nuôi ở nhiều nước châu Âu từ những năm 1890. 

Là loài cá được gia hóa và nuôi trong các thủy vực nước ngọt phổ biến ở nhiều nước trên thế giới. Cá hồi vân được nuôi ở các thủy vực tự nhiên và trong các hệ thống nước chảy với pH thích hợp là 6,7-8,6. Cá sinh trưởng và phát triển tốt nhất ở nhiệt độ nước từ 10-20oC, có khả năng chịu tới 24oC trong một thời gian ngắn. Hàm lượng ôxy hòa tan trong nước cần đạt > 7 mg/l.

Ở ngoài tự nhiên, khi còn nhỏ, cá hồi vân ăn ấu trùng côn trùng, giáp xác nhỏ, động vật phù du; khi trưởng thành, chúng ăn giáp xác (ốc, trai...), côn trùng nước và cá con. Cá hồi vân nuôi sử dụng thức ăn công nghiệp dạng viên.

Nguyễn Viết Thùy (Thông tin KHCN số 01/2009 )