Việc sử dụng hóa chất trong nuôi trồng thủy sản hiện nay trở nên khá phổ biến ở nhiều quốc gia trên thế giới. Ðặc biệt là trong nuôi thâm canh, người ta đã dùng nhiều hoá chất, dược liệu khác nhau để sát trùng, diệt địch hại, phòng trị bệnh, quản lí môi trường hay chuyển đổi giới tính động vật thủy sản, gây mê cá tôm trong vận chuyển, đánh bắt .

Trong sản xuất tôm giống và nuôi tôm thịt ở nước ta hiện nay, việc sử hóa chất, kháng sinh, chế phẩm sinh học để phòng bệnh và quản lí môi trường ao nuôi, bể ấp là phổ biến, trong đó formalin, BKC, chlorin là các loại hóa chất thường dùng để diệt tảo trong ao, làm giảm pH môi trường. Tuy nhiên, nhiều nông hộ sử dụng các loại hóa chất trên không hợp lí nên đã làm mất cân bằng của hệ sinh thái ao nuôi, ảnh hưởng đến năng suất nuôi.

Nghiên cứu ảnh hưởng của formalin đến sự phát triển của quần thể vi tảo trong ao nuôi góp phần trả lời câu hỏi về việc sử dụng hợp lý trong nuôi tôm, giúp ổn định hệ sinh thái ao nuôi và tăng năng suất nuôi.

Phương pháp nghiên cứu

Nồng độ formalin thí nghiệm: Trong thực tế, các nông hộ thường sử dụng formalin với hàm lượng từ 0,5 - 25ppm để xử lí môi trường nước và từ 3 - 10ppm để diệt tảo. Vì thế chúng tôi chọn nồng độ 5, 10 và 15ppm để thí nghiệm. Hoá chất được xử lí vào buổi sáng (9 - 10 giờ).

Tiến hành thí nghiệm trong các xô có thể tích 60 lít (thể tích nuôi tảo : 50 lít, bón 3 ppm NPK) và đặt trực tiếp trong ao nuôi tôm bằng giá đỡ của Trung tâm nghiên cứu thủy sản Cửa Bé, Nha Trang. Trong đó có lô đối chứng là lô không xử lí formalin. Thí nghiệm được lặp lại 3 lần.

Thu tảo 6 giờ/lần sau khi xử lí hóa chất và bảo quản bằng lugol 1%.

Xác định thành phần loài tảo bằng các tài liệu định loại hiện có ở nước ta. Xác định mật độ tế bào bằng buồng đếm thực vật nổi kiểu Trung Quốc (V = 0,3ml).

Kết quả và thảo luận

- Trong các lô thí nghiệm, tảo lam đều chiếm ưu thế về mật độ tế bào (mặc dù số lượng loài trong các lô không đáng kể), tiếp đến tảo silic.

- Sau khi xử lí formalin khoảng 6 giờ, mật độ tế bào tảo ở các lô xử lý formalin đều giảm, chỉ đạt 49 - 54% so với đối chứng.

- Mật độ tế bào tảo ở lô xử lí 5 ppm giảm ít nhất. Sau 6 - 8 giờ xử lí, mật độ đạt khoảng 54% so với đối chứng. Sau 42 giờ tảo bắt đầu phát triển trở lại và đến 54 giờ tảo đạt 69% so với đối chứng. Tiếp đến lô xử lí 10ppm, sau 6 - 30 giờ, mật độ đạt 32 - 48% so với lô đối chứng. Sau 42 giờ tảo cũng bắt đầu phát triển trở lại, song chậm hơn so với lô xử lí 5ppm. Giảm nhiều nhất so với mật độ ban đầu và với lô đối chứng là lô xử lí 15ppm. Sau 30 giờ xử lí, mật độ tế bào chỉ còn 2% so với đối chứng và sau đó tảo bắt đầu tàn lụi.

Kết luận

- Formalin có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của tảo. Có thể dùng để giảm bớt mật độ tảo trong ao.

- Có thể sử dụng khoảng 5 - 10 ppm formalin để diệt tảo. Sau khi dùng formalin để xử lí nước (>15ppm), cần có những biện pháp làm formalin bay hơi nhanh như sục khí mạnh , lúc đó bón phân gây màu nước mới đạt hiệu quả cao.

Tài liệu tham khảo chính

1. Nguyễn Văn Hảo (2002), Một số vấn đề về kỹ thuật nuôi tôm sú công nghiệp, NXB Nông nghiệp thành phố Hồ Chí Minh.

2. Trường đại học Cần Thơ (2002), Quản lý sức khoẻ tôm trong ao nuôi. NXB Nông nghiệp thành phố Hồ Chí Minh.

Ths. Hoàng Thị Bích Mai, Trường đại học Thủy sản, TCTS 9-2003