Trồng trọt

- Tên tiếng Việt: cát tường, kiết tường, lan tường.

- Tên tiếng Anh: Lisianthus.

- Tên khoa học: Eustoma grandiflorum (Raf) Shinn, danh pháp 2 phần là Eustoma russellianum, thuộc họ Long đởm.

Hoa cát tường có nguồn gốc từ miền Tây nước Mỹ, có khả năng chịu lạnh tốt. Cát tường là cây thân thảo, lá trơn, mọng nước. Tùy thuộc giống cây, điều kiện thổ nhưỡng có thể là cây ngắn ngày hay cây lâu năm (1-2 năm). Ở Việt Nam, hoa cát tường được trồng chủ yếu ở Đà Lạt.

Thời gian từ khi gieo hạt cho tới khi cây ra hoa trung bình 20-23 tuần tùy theo giống và thời vụ.

- Loại hoa kép gồm có các nhóm:

Avilia, thích hợp với ánh sáng yếu, nhiệt độ mát, do đó thường được trồng vào mùa đông, gồm các màu trắng ngà, viền xanh, hồng cánh sen và đỏ tía.

Nhóm Balboa thích hợp nhiệt độ và cường độ ánh sáng cao hơn nhóm Avilia, do đó phù hợp trồng vụ xuân hè, gồm có các màu xanh, viền xanh và xanh tía.

Nhóm Catalina thích hợp với điều kiện dài ngày, thời tiết ấm áp, có thể trồng vụ đông, gồm các màu vàng và xanh tía.

Nhóm Candy thích hợp với cường độ ánh sáng trung bình, chu kỳ ánh sáng ngắn ngày. Hoa của nhóm này thường nở đồng loạt và có nhiều màu để lựa chọn.

Nhóm Echo là nhóm phổ biến trong các giống hoa cát tường, không thích hợp với ánh sáng quá cao hay thấp, thích hợp cho trồng vụ xuân. Các màu phổ biến của nhóm này gồm: xanh bóng, xanh tía, hồng, hồng tía, trắng tuyền.

Nhóm Mariachi thích hợp để trồng trong chậu vì hoa có nhiều cánh, cánh hoa mỏng hơn các giống khác nên rất đẹp. Các màu phổ biến của Mariachi là trắng, hồng, hồng nhạt, xanh…

- Loại hoa đơn gồm có các nhóm:

Flamenco là nhóm thích hợp với cường độ ánh sáng cao và quang chu kỳ dài ngày. Thân hoa dài và mảnh, có các màu: xanh bóng, hồng, vàng, trắng.

Nhóm Hedi thích hợp với cường độ sáng trung bình, quang chu kỳ ngắn ngày, gồm có nhiều màu để lựa chọn.

Nhóm Laguna ưa cường độ ánh sáng mạnh, dài ngày, có thể trồng vụ hè thu. Thân hoa dài khoảng 48cm, một cây thường có 3 thân và 25 nụ hoa, có 2 màu xanh đậm và xanh tía.

Nhóm Mabilu thích hợp với cường độ ánh sáng trung bình, trồng mùa xuân và mùa thu. Hoa có nhiều màu: xanh đậm, trắng, hồng, trắng viền xanh và màu hoa cà.

Nhóm Yodel có thân hoa dài khoảng 45-50cm, gồm các màu: xanh đậm, xanh, hoa cà, hồng phấn, hồng và trắng.

1. Ươm giống

Hạt giống hoa cát tường tương đối nhỏ (khoảng 19.000 hạt/gam) nên khó gieo trực tiếp ra đồng. Dùng khay vỉ chuyên dụng để gieo ươm, thường gieo vào vỉ xốp loại 200 lỗ.

Gía thể dùng ươm thường là 30% xơ dừa + 30% đất mùn + 25% đất Feralit đỏ (đất mới) + 5% super lân và 10% phân chuồng ủ hoai mục.

pH của giá thể vào khoảng 6 - 6,5.

Sau khi gieo vào giá thể cần giữ ẩm thường xuyên để hạt nảy mầm và phát triển. Nhiệt độ thích hợp cho quá trình nảy mầm của hạt là 20 - 22 độ C.

Quá trình nảy mầm diễn ra trong vòng từ 10 - 20 ngày.

Nhiệt độ của nhà ươm cây không nên vượt quá 22 độ C. Nhiệt độ tối ưu cho cây con phát triển vào khoảng 15 -18 độ C.

Giữ độ ẩm giá thể vào khoảng 70 - 80%, không nên tưới nhiều làm ẩm độ quá cao cây con sẽ dễ bị nhiễm bệnh.

Chăm sóc hàng ngày và phun thuốc định kỳ tuần/lần các loại thuốc diệt nấm và các loại thuốc diệt sâu.

Cần tạo sự thông thoáng trong nhà ươm để giá thể không bị ẩm độ quá cao sau khi tưới.Khoảng 3 tháng sau khi gieo, cây có 2 - 3 bộ lá thì có thể xuất vườn ươm để trồng ra ngoài đồng.

2.Chuẩn bị đất trồng

Hoa cát tường có thể phát triển tốt trên nền đất có hàm lượng chất hữu cơ cao (đất bón phân chuồng hoai mục nhiều).

Trước khi trồng đất cần được cày phơi ải, xử lý vôi và thuốc phòng trừ tuyến trùng, sên nhớt như Furadan... Sau khoảng 2 - 3 tuần phơi ải và xử lý đất, dùng phân chuồng đã ủ với chế phẩm Trichoderma và Super lân 5% vào thời điểm khoảng 1 tháng trước đó bón với lượng 10 kg/1.000 m2.

Bổ sung thêm một lượng phân khoáng NPK (16:16:8) : 50 kg/1000 m2.

Độ pH thích hợp từ 6,3 - 6,5. Rải phân đều trên mặt luống, trộn và xăm trộn đều trên tầng đất mặt (20 - 30 cm) và tiến hành trồng cây.

3. Mật độ và khoảng cách trồng

- Thiết kế rãnh 1,3 m, luống cao 15 - 20 cm để tạo độ thông thoáng. Trên mặt luống trồng từ 5 - 6 hàng với hàng cách hàng khoảng 15 - 18 cm, trên mỗi hàng trồng cây cách cây từ 10 - 12 cm. Mật độ trồng đạt khoảng 50 - 60 cây/m2. Vào mùa mưa có thể trồng thưa hơn để hạn chế bệnh phát triển và lây lang.

- Trong quá trình trồng chọn lựa những cây có bộ rễ phát triển tốt, lấy cây nhẹ nhàng ra khỏi vỉ xốp hạn chế tối đa việc làm thương tổn bộ rễ cây con và bể bầu đất ươm cây. Trồng và lấp đất ngang cổ thân, tránh trồng quá sâu có thể làm thối rễ cây con. Sau khi trồng cần quản lý tốt độ ẩm đất nhằm giúp cho cây con mau chóng hồi phục và phát triển tốt trên vườn.

Trong ngày phải tưới từ 2 - 3 lần vào thời điểm 5 giờ sáng, 10 giờ sáng và 2 giờ chiều để giữ ẩm cho cây con bén rễ tốt.

Sau 10 - 15 ngày khi cây con bén rễ, giảm số lần tưới xuống còn 1 - 2 lần/ngày tùy theo điều kiện thời tiết là trời râm hay nắng gắt.

4. Kỹ thuật chăm sóc

a) Tưới nước

- Độ ẩm đầy đủ là cần thiết cho sự sinh trưởng của hoa cát tường, tuy nhiên nếu duy trì độ ẩm quá cao và thường xuyên sẽ làm cây bị nhiễm một số bệnh nguy hiểm có trong đất như bệnh lỡ cổ rễ (Rhizoctonia solani), bệnh héo vàng (Fusarium solani), bệnh thối đen rễ (Pythium spp.)...

- Khi tưới cho hoa, thời điểm tưới thích hợp vào khoảng 5 - 8 giờ sáng, tưới vào thời điểm này sẽ làm cho đất hạn chế độ ẩm trong đêm, do đó ít phát sinh bệnh hại trên cây hoa đang phát triển.

b) Tỉa nụ hoa

- Sau khi trồng từ 10 - 13 tuần cây sẽ cho nụ hoa đầu tiên. Cần tỉa bỏ nụ hoa đầu tiên này để các chồi bên ra hoa đồng loạt. Có một số giống không cần tỉa nụ hoa này mà cây vẫn cho hoa đồng loạt.

Hoa cát tường phát triển tốt ở điều kiện sánh sáng vừa phải (70-80 Klux ánh sáng tự nhiên) do vậy về mùa hè cần phải có lưới nilon màu che bớt ánh sáng.

Giờ chiếu sáng tối ưu trong ngày từ 16-18 giờ sẽ cho hoa to và đẹp. Nhiệt độ thích hợp cho sinh trưởng và phát triển từ 15-20 độ C. Nếu nhiệt độ ban đêm thấp dưới 15 độ C sẽ ảnh hưởng đến sinh trưởng, ban ngày cao hơn 28 độ C hoa sẽ nở sớm.

Khi cây đã lên xanh cần dùng lưới nilon đen để che bớt 30-40% ánh sáng nhằm giúp tăng chiều dài cành hoa, tăng chất lượng hoa sau này. Tuy nhiên vào các tháng mùa xuân, mùa đông (miền Bắc), mùa mưa (Nam bộ) cần tháo bỏ lưới che để hạn chế nấm bệnh phát sinh, phát triển và gây hại.

Sau trồng khoảng 1 tháng cần dùng lưới nilon có kích thước lỗ 15 x 20cm để căng làm giàn đỡ cho cây hoa khỏi đổ ngã, giữ cho cành hoa được thẳng. Lớp đầu tiên cách mặt luống 30cm, lớp thứ 2 cách lớp đầu tiên 15-20cm.

Bón thúc cho hoa vào các giai đoạn: 20kg NPK (16:16:8) + 10kg kali trắng/1.000m2 sau khi trồng 3 tuần; 30kg NPK (20:20:15) + 10kg kali trắng/1.000m2 sau trồng 6 tuần; 30kg NPK (15:5:20)/1.000m2 sau trồng 9 tuần;

Sau thu hoạch lần một 2 tuần, bón thúc 20kg NPK (16:16:8) + 10kg kali trắng/1.000m2;

Sau thu hoạch lần một 4 tuần, bón thúc 30kg NPK (20:20:150 +10kg kali trắng/1.000m2.

Thường xuyên kiểm tra, phun thuốc phòng trừ sâu bệnh kịp thời, nhất là các loại bọ trĩ, bọ phấn, bệnh héo vàng, héo xanh, lở cổ rễ….

5. Thu hoạch:

Cắt hoa vào buổi sáng khi hàm lượng đường trong cành còn cao sẽ bảo quản hoa tươi được lâu hơn. Cắt cành khi có 4 hoa hé nở với thị trường tại chỗ, nếu phải vận chuyển đi xa thì cắt khi hoa mới có 2 hoa hé nở và giữ hoa ở nhiệt độ 16 độ C trong suốt quá trình vận chuyển.