Trồng trọt

1. Cỏ Voi

Thuộc họ hoà thảo, thân đứng, có nhiều đốt, rậm lá, sinh trưởng nhanh. Khi nhiệt độ hạ xuống thấp không bị cháy lá. Thời gian trồng thích hợp là từ tháng 2 đến tháng 5, thu hoạch từ tháng 6 đến tháng 11. Nếu mùa khô chủ động được nước tưới, thì có thể thu hoạch quanh năm. Chu kỳ kinh tế của cỏ Voi là 3 - 4 năm (tức là trồng một lần thu hoạch được 3 - 4 năm); tuỳ theo trình độ thâm canh, năng suất chất xanh biến động từ 100 tấn đến 200 tấn/ha/năm

Đất và chuẩn bị đất trồng cỏ Voi

Cỏ Voi ưa đất mầu và thoáng, không chịu được ngập và úng nước. Loại đất trồng cỏ Voi yêu cầu có tầng canh tác trên 30cm, có độ ẩm trung bình đến hơi khô, pH của đất = 5 - 7. Cần cày sâu, bừa kỹ 2 lượt và làm sạch cỏ dại, đồng thời san phẳng đất. Rạch hàng sâu 15 - 20cm theo hướng đông - tây, hàng cách hàng 60cm. Cũng có thể trồng theo khóm với mật độ bụi nọ cách bụi kia 40 cm và hàng cách hàng 60cm.

Phân bón

Trung bình cho 1ha cần 15 - 20 tấn phân chuồng hoại mục - bón lót toàn bộ theo hàng trồng cỏ; 300 - 400kg đạm - bón thúc và sau mỗi lần cắt; 250 - 300kg super lân - bón lót toàn bộ theo hàng cỏ; 150 - 200kg sunphat ka li - bón lót toàn bộ theo hàng trồng cỏ. Nếu đất chua (pH<5), cần bón thêm vôi.

Trồng và chăm sóc cỏ Voi

Trồng bằng thân cây (hom), chọn cây mập và hom bánh tẻ (ở độ tuổi 80 - 100 ngày). Chặt vát hom với độ dài 25 - 30cm/hom và có 3 - 5 mắt mầm. Mỗi ha cần 8 - 10 tấn hom. Đặt hom trong lòng rãnh chếch 45⁰, cách nhau 30 - 40 cm và lấp đất sao cho hom nhô tận mặt đất khoảng 10cm.

Sau khi trồng 10 - 15 ngày mầm bắt đầu mọc. Nếu có hom chết, cần trồng dặm, đồng thời làm cỏ và xới xáo nhẹ làm cho đất tơi, thoáng. Lúc được 30 ngày tiến hành bón thúc bằng 100kg urê. Sau khi trồng 80 - 90 ngày thu hoạch đợt đầu (không thu hoạch non đợt đầu). Cứ sau mỗi lần thu hoạch và cỏ ra lá mới lại tiến hành bón thúc. Khoảng cách những lần thu hoạch tiếp theo là 30 - 45 ngày. Cắt gốc ở độ cao 5cm trên mặt đất và cắt sạch, không để lại mầm cây, để cho cỏ mọc lại đều.

2. Keo dậu

Thuộc họ đậu, thân bụi hoặc thân gỗ lâu năm. Cây có khả năng chịu hạn rất tốt nhưng kém chịu lạnh và sương muối. Cây phát triển tốt tại những vùng nhiệt đới, mưa nhiều.

Năng suất chất xanh trung bình có thể đạt 40 - 45 tấn/ha/năm. Thời gian trồng tốt nhất vào tháng 4. Chu kỳ kinh tế 5 - 6 năm.

Đất trồng và chuẩn bị đất trồng cỏ keo đậu

Keo dậu có thể sinh trưởng trên nhiều loại đất khác nhau, nhưng thích hợp nhất là đất nhiều mùn, dễ thoát nước, với pH = 5,5 - 7,5.

Có thể trồng keo dậu ở ruộng tập trung, trên bờ bụi, bờ mương máng hoặc trong vườn, làm hàng rào. Nếu trồng tại ruộng thì chuẩn bị đất như khi trồng các loại đậu đỗ khác. Sau khi cày bừa và làm đất tiến hành lên luống rộng 3m, rạch các hàng trên luống cách nhau 70 - 80cm, sâu khoảng 10cm.

Phân bón

Mỗi ha cần 10 tấn phân chuồng, 300kg phân lân nung chảy và 150kg clorua kali. Các loại phân này dùng bón lót toàn bộ trước khi bừa lần cuối. Từ năm thứ hai trở đi mỗi năm bón các loại phân này một lần vào vụ xuân.

Trồng và chăm sóc keo dậu

Trước khi gieo, cần xử lý hạt như sau: làm ướt bằng nước lã, sau đó đổ nước nóng 90 - 100⁰C vào và ngâm trong vòng 5 phút. Bước tiếp theo là gạn hết nước nóng và đổ nước lã vào cho ngập hạt, ngâm tiếp 5 - 10 giờ, rồi lại gạn hết nước và để hạt thật khô ráo, trước khi đem đi gieo.

Gieo hạt theo hàng rạch, trung bình 1m dài gieo 20 hạt (lượng hạt khô cần cho mỗi ha khoảng 20kg), lấp đất sâu khoảng 5cm.

Cũng có thể gieo hạt vào bầu đất hoặc vườn ươm, sau đó, khi cây mọc cao khoảng 45cm bứng đi trồng (trong trường hợp trồng làm hàng rào) như các loại cây gỗ khác, trồng cây cách cây 50cm.

Sau khi trồng khoảng 10 ngày, kiểm tra tỷ lệ nảy mầm, nếu cần thiết thì gieo hoặc trồng dặm lại. Dùng cuốc xới xáo nhẹ theo hàng và làm sạch cỏ dại hai đợt: lúc 15 ngày và lúc 40 ngày sau khi trồng; khoảng 4 - 5 tháng, có thể thu hoạch lứa đầu (thu hoạch xong cắt gốc cách mặt đất 70cm). Với lứa tiếp theo cắt chừa lại cành mới tái sinh 5cm, và cứ sau khoảng 45 ngày cắt một lần. Có thể sử dụng keo dậu như nguồn thức ăn tươi xanh (cắt về cho gia súc ăn tại chuồng và chăn thả trên bãi trồng keo dậu). Cũng có thể phơi sấy khô, nghiền thành bột keo dậu.

3. Cỏ Stylo

Là loại cây họ đậu, lưu niên, thân đứng hoặc bò. Là loại cây thích nghi tốt với khí hậu nhiệt đới, ít bị sâu bệnh, có khả năng thích ứng rộng (chịu được khô hạn và úng ngập tạm thời) và dễ nhân giống. Ngoài tác dụng làm nguồn thức ăn cho gia súc chất lượng cao do giầu protein (cho ăn xanh, ủ với các loại cỏ hoặc chăn thả) nó còn được trồng xen với cây ăn quả, chè, cà phê để cải tạo đất, che phủ đất và chống xói mòn.

Có thể trồng cỏ Stylo bang hạt hoặc trồng bằng cành giâm. Năng suất trên một ha từ 40 đến 50 tấn mỗi năm.

Thời gian gieo trồng: từ tháng 3 đến tháng 6. Thu hoạch tháng 6 đến tháng 12. Trồng một lần, có thể thu hoạch 4 - 5 năm.

Đất trồng và chuẩn bị đất trồng cỏ Stylo

Cỏ Slylo phù hợp với nơi cao, ngay cả vùng đất đồi cao, mọc trên nhiều loại đất khác nhau (đất chua, đất nghèo dinh dưỡng,...)

Làm đất kỹ như trồng cỏ Voi (cày, bừa hai lần), cày sâu 15 - 20 cm, bảo đảm đất tơi nhỏ. Làm sạch cỏ dại giữa hai lần cày bừa (cách nhau 10 - 15 ngày), để diệt được mầm cỏ dại (trước khi gieo trồng). Làm đất kỹ rồi rạch hàng sâu khoảng 15cm (nếu trồng bằng cành giâm), và 10cm (nếu gieo bằng hạt) hàng cách hàng 45 - 50 cm.

Phân bón

Mỗi ha, bón: 10 - 15 tấn phân chuồng hoại mục - bón lót toàn bộ theo hàng rạch; 300 - 350kg super lân - bón lót toàn bộ theo hàng rạch; 100 - 150kg clorua ka li - bón lót toàn bộ theo hàng rạch; 50kg urê - bón thúc khi cây đạt độ cao 5 - 10 cm. Đất chua, thì bón lót thêm vôi (rải đều khi cày bừa - 0,5 - 1 tấn cho một ha).

Trồng và chăm sóc cỏ Stylo

+ Trồng bằng cành giâm. cắt cành dài 30 - 40 cm, có 4 -5 mắt. Trồng theo khóm, dọc theo rãnh, mỗi khóm 5 - 6 cành và các khóm cách nhau 25 cm. Lấp đất dày 5 - 6 cm để cành ngập trong đất 20 cm.

+ Gieo bằng hạt: sử dụng 5 - 6 kg hạt giống cho một ha; gieo theo hàng rạch. Sau đó lấp lớp đất mỏng. Để cho cây chóng mọc, có thể ủ hạt trong nước nóng 60 - 70⁰C, khi hạt nứt nanh thì đem gieo.

Có thể gieo hạt trong vườn ươm, và khi cây mọc cao 20 - 25cm, thì bứng trồng theo rạch, khoảng cách cây này đến cây kia 15 - 20 cm.

Cây mọc cao khoảng 5 - 10cm, tiến hành xới xáo cho đất tơi xốp và làm sạch cỏ dại, đồng thời bón thúc (bằng urê). Khoảng 2 tháng tuổi, xới cỏ một lần nữa, tạo điều kiện cho cỏ phát triển.

Thu hoạch cỏ Stylo lứa đầu khoảng 3 tháng sau khi trồng, lúc cỏ cao khoảng 60 cm và thảm cỏ che phủ kính đất. Thu hoạch: cắt cách mặt đất 15 - 20 cm; thu hoạch các lứa tiếp theo cứ sau 2 2,5 tháng, lúc cỏ cao 35 - 40 cm.

4. Cỏ Sả (còn có tên cỏ Sữa, cỏ Ghinê, cỏ Tây Nghệ An).

Cỏ Sả là cây hoà thảo, lâu năm, thân cao tới 2-3m, chỉ sinh nhánh và mọc thành bụi. Có đặc tính quý sinh trưởng mạnh, năng suất cao, khả năng chịu hạn, chịu nóng và chịu bóng cây tốt, dễ trồng.

Trồng thâm canh, mỗi năm thu hoạch 8 - 10 lứa và trên một ha đạt 100 - 200 tấn.

Thời gian trồng tốt nhất là vào đầu mùa mưa (bảo đảm tỷ lệ sống cao). Thu hoạch tháng 5 đến tháng 11, trồng một lần, thu hoạch trong 4 -5 năm hoặc dài hơn.

Đất trồng và chuẩn bị đất trồng cỏ Sả

Cỏ Sả sống được trên nhiều loại đất khác nhau, tốt nhất là ở loại đất phù sa và đất có nhiều mầu, pH = 6; chịu được đất mặn nhẹ, không chịu được đất ẩm kéo dài.

Cày vỡ đất ở độ sâu 20cm, sau đó, bừa và cày đảo (cày 2 lần), làm sạch cỏ dại và san phẳng đất. Dùng cày rạch thành hàng cách nhau 40 - 50 cm, sâu 15cm (nếu trồng bằng khóm) hoặc sâu 10cm (nếu gieo bàng hạt).

Phân bón

Mỗi ha cần: 10 - 15 tấn phân chuồng hoại mục - bón lót toàn bộ theo hàng rạch; 200 - 250kg super lân - bón lót toàn bộ theo hàng rạch; 150 - 200kg sun phát kali - bón lót toàn bộ theo hàng rạch; 200 - 300kg sunphát đạm - chia đều để bón thúc sau mỗi lần thu hoạch.

Cách trồng và chăm sóc cỏ Sả

Có thể trồng bằng hạt, hoặc dùng khóm thân rễ, trồng theo bụi. Mỗi ha cần lượng khóm 5 - 6 tấn, lượng hạt 5 - 6kg.

Cách chuẩn bị khóm giống như sau: cắt bỏ phần ngọn các khóm cỏ sả giống trên ruộng và để lại chiều cao khóm khoảng 25 - 30cm. Dùng cuốc đánh gốc cỏ lên, rũ sạch đất, cát, cắt phạt bớt phần rễ già. Sau dó tách thành những khóm nhỏ, mỗi khóm 3 - 4 nhánh đem trồng.

Đặt các khóm vào rãnh, ngả cùng một phía và vuông góc với thành rãnh, cách nhau 35 - 40cm, lấp đất sâu khoảng 10 - 15cm (1/2 độ dài của thân cây giống) và lưu ý dậm chặt đất, tạo điều kiện có độ ẩm, cây chóng nảy mầm và có tỷ lệ sống cao.

Nếu trồng bằng hạt thì gieo rải đều theo hàng rạch và dùng đất nhỏ mịn lấp đầy 5cm.

Trong trường hợp trồng xen với cây ăn quả, trồng ven đường hoặc xung quanh bờ ao thì đào hố sâu 15cm, với khoảng cách hàng 40 - 50 cm và hố nọ cách hố kia 15 - 20 cm.

Sau khi trồng 15 - 20 ngày kiểm tra khả năng ra mầm chồi và nếu cần thiết thì trồng dặm lại. Đồng thời lúc này xới xáo qua, làm cỏ dại và bón thúc bằng đạm urê. Nếu gieo bằng hạt thì chỉ tiến hành chăm sóc và trồng tỉa bổ sung khi cây mọc và có thể phân biệt rõ để tránh nhầm lẫn với cỏ dại. Sau mỗi lần cắt và khi thảm cỏ nảy mầm xanh lại làm sạch cỏ dại rồi dùng phân đạm bón thúc. Trồng được 60 ngày, thì thu hoạch lứa đầu, cát phần trên, cách mặt đất 10cm. Các lứa thu hoạch cách nhau 40 - 45 ngày. Mỗi năm cắt dọn gốc già một lần.

Phùng Vũ, Chăn nuôi số 7 [49] - 2002 - Kỹ thuật chăn nuôi bò sữa ở các hộ nông dân và trang trại tại các tỉnh phía Bắc

www.vietlinh.vn