Trồng trọt

Mô hình trồng nấm bào ngư Nhật cho thu nhập ổn định

Đầu năm 2006 anh Mai Thanh Nhân ở ấp 2 xã Tam Phước huyện Châu Thành trồng thử 1.000 bịch nấm bào ngư Nhật đã thu lời gần 4 triệu đồng. Hiện anh đang trồng 10.000 bịch phôi nấm bào ngư Nhật và nhận thấy một số điểm đáng chú ý là dễ trồng, phù hợp với điều kiện thời tiết, khí hậu tại địa phương, trồng trong nhà nên chủ động được độ ẩm, nhiệt độ môi trường, đặc biệt là không vất vả như trồng nấm rơm.

Nấm bào ngư có thể trồng trên chất nền là rơm rạ và hiệu suất thu hồi nấm bào ngư cao hơn nấm rơm. Nghĩa là với 1kg rơm khô tạo ra tối đa 0,15 kg nấm rơm nhưng lại cho thu hoạch từ 0,5 – 1kg nấm bào ngư tuyết. Về nguyên liệu trồng thì anh Nhân trồng trên nguyên liệu là mạt cưa, rơm và cũng đang thử nghiệm trên nguyên liệu là lác vụn (lác vụn là phụ phế phẩm của lác dệt chiếu). Nói về thu nhập thì anh Nhân cho biết lúc trồng thử 1.000 bịch phôi thì chi phí làm trại, mua giống, công lao động tổng cộng là 2,5 triệu. Sau 5 tháng thu được hơn 6 triệu đồng. Thời điểm hiện nay anh đang trồng 10.000 bịch trong diện tích trại 120m2 với tổng chi phí là 25 triệu đồng. Anh Nhân ước tính sẽ thu được 3,5 tấn nấm bào ngư, với giá bán 10.000đ/kg thì anh sẽ thu được 35 triệu đồng, trừ chi phí anh còn lãi 10 triệu.

Dịp Tết Nguyên Đán vừa qua, anh Nhân đã cung ứng được 1,5 tấn nấm sau khi trồng 1 tháng rưỡi. Xin mô tả về hai loại nấm bào ngư mà anh Nhân đang trồng: nấm bào ngư còn có tên gọi khác là nấm sò, nấm dai. Nấm bào ngư Nhật khi nhỏ có màu đen xám giống như nấm rơm, nhưng lúc lớn có màu trắng đục và mũ hơi lệch nghiêng không thẳng góc như nấm rơm. Nấm bào ngư Nhật khi nấu chín không mềm nhũng mà giòn, ngọt và hương giống như hương bắp rau, chế biến món ăn giống như nấm rơm. Nấm bào ngư tuyết dạng hình giống như nấm dai mà ta thường thấy mọc trong vườn. Nấm bào ngư tuyết có thể chế biến món ăn từ bình dân đến cao cấp vì dạng hình đặc biệt của nó.

Đánh giá về nhu cầu và thị trường thì anh Nhân cho biết mặt hàng này đang bắt đầu phát triển nên cầu lớn mà cung còn thấp, anh Nhân cho biết đã gắn kết gần 20 trại nấm trong tỉnh để cung ứng cho siêu thị Co-op Mart và thị trường tự do và nhu cầu tiêu thụ mỗi ngày khoảng 2 tấn nấm. (tổng lượng nấm sản xuất ra trong tỉnh hiện nay chưa tới 500kg/ ngày).

Một câu hỏi được đặt ra - Muốn trồng nấm thì mua giống ở đâu, bán cho ai, ai mua và giá cả như thế nào?

Trả lời vấn đề này anh Nhân cho biết những hộ dân muốn trồng nấm thì Anh sẽ là người cung ứng phôi, chịu trách nhiệm về chất lượng của bịch phôi, hướng dẫn cách làm trại, chăm sóc và thu hái nấm; thu mua toàn bộ sản phẩm với giá bảo hiểm là 8.000đ/kg.

Xin nhấn mạnh thêm về vấn đề này: những người liên kết với anh Nhân sẽ được đảm bảo chắc chắn một điều là sản xuất không bị lỗ. Lý do là khi hợp tác anh Nhân sẽ chịu các khâu:

-Kỹ thuật: người trồng nấm sẽ được hướng dẫn qui trình trồng, chăm sóc và thu hoạch nấm một cách chi tiết và anh Nhân sẽ trực tiếp giám sát.

-Chất lượng bịch phôi (bịch giá thể đã cấy meo nấm): người trồng sẽ an tâm về các bịch phôi, nếu bịch phôi chất lượng kém không đạt yêu cầu sẽ được loại ngay từ đầu và được bù lỗ.

-Giá: người trồng nấm sẽ được bao tiêu toàn bộ sản phẩm làm ra và bảo hiểm giá là 8.000đ/kg (nếu thị trường  dưới giá 8.000đ/kg thì người mua vẫn được trả giá 8.000đ/kg, nếu giá thị trường tăng thì giá thu mua sẽ tăng).

Tóm lại với điều kiện sản xuất hiện nay thì nguồn rơm vụ Hè Thu (thời điểm này mưa nhiều không phơi rơm dự trữ được nhiều), lác vụn, mụn dừa sẽ là nguyên liệu để trồng nấm kết quả an toàn bền vững, vệ sinh, hiệu quả theo hướng có lợi cho người dân và môi trường. Tin chắc rằng ngành chức năng sẽ quan tâm và hỗ trợ để phát triển nghề trồng nấm bào ngư giúp người dân được nâng cao đời sống và thu nhập.

Trinh Liệt  (Dost-BenTre, 15/03/2007)

Xem thêm các bài viết về nấm và kỹ thuật trồng nấm

Mô hình trồng nấm bào ngư ở Châu Thành

Nấm bào ngư có tên khoa học là Pleurotus, gồm nhiều loại khác nhau về màu sắc và hình dạng, ít bị bệnh, dễ trồng. Nấm có dạng hình phễu lệch, thân có 3 phần mũ, phiến và cuống nấm. Ở Việt Nam, nấm bào ngư thường mọc hoang dại và có những tên gọi khác nhau như nấm sò, nấm dai. Đây cũng là loại nấm có giá trị dinh dưỡng rất cao, có lợi cho sức khỏe.

Tại xã Tam Phước (huyện Châu Thành), anh Mai Thanh Nhân – hội viên Hội nông dân của huyện, trước đây sống bằng nghề thu mua nấm rơm, sau nhiều năm nghiên cứu tìm thị trường tiêu thụ nấm, cuối năm 2006 anh trồng thử 1.000 bịch nguyên liệu tạo nấm bào ngư với tổng kinh phí đầu tư 2,2 triệu đồng. Sau 4 tháng, anh Nhân thu hoạch được 300kg nấm, trừ chi phí còn lời 1 triệu đồng. Từ đó, đến tháng 1-2007 anh Nhân đầu tư nâng lên 10.000 bịch trên diện tích 120m2, với lợi nhuận được 4 triệu đồng hiện nay anh đã lấy lại vốn đầu tư ban đầu và đang thu hoạch tiếp 3 tháng.

Tại xã Tam Phước, mô hình trồng nấm bào ngư của anh Nhân là mô hình đầu tiên, đến nay đã nhân rộng ra 22 hộ, mỗi hộ trồng từ 2.000 đến 15.000 bịch, hiện có 16 hộ đang đi vào thu hoạch. Mỗi ngày anh Nhân xuất đi TP Hồ Chí Minh khoảng 130kg nấm bào ngư (mua lại của 15 hộ trong xã) với giá từ 10.000 đến 12.000đồng/kg.

Nói về việc làm thế nào để trồng nấm bào ngư đạt năng suất và lợi nhuận cao, anh Mai Thanh Nhân cho biết, qua tìm hiểu các tài liệu về trồng nấm bào ngư kết hợp kinh nghiệm trong quá trình đã trồng, anh thường chọn nguyên liệu là mạc cưa, bã mía, rơm rạ để trồng nấm.

Nguyên liệu khô được làm ướt bằng nước vôi theo tỉ lệ 3,5kg vôi hòa với 1.000 lít nước. Nguyên liệu ủ 7-8 ngày, độ ẩm phải đạt 65% (vắt chặt, nước rịn ra vừa ướt tay là đạt yêu cầu). Sau khi ủ, nguyên liệu phải có mùi dễ chịu, màu sáng. Đống nguyên liệu cần có khối lượng từ 300kg trở lên mới đảm bảo nhiệt độ. Chọn meo nấm có màu trắng đục đồng nhất, không bị nhiễm các nấm mốc xanh, cam hay đen. Sợi tơ ăn mạnh, sự phát triển của meo buông xuống, không bị co cụm lại. Meo tốt, khi cấy sẽ cho nấm có năng suất cao. Cấy meo vào bịch, chọn bao xốp trắng có sức chứa 2,5kg nguyên liệu (dài 30-45cm), nên cấy meo trong nhà kín, mái lợp lá, nền đất thường xuyên được tưới nước để giữ độ ẩm, cứ 1 lớp nguyên liệu dày 4cm thì cấy 1 lớp meo (thường mỗi bịch cấy 4 lớp meo), xếp bịch cách nhau 1cm. Sau 25-30 ngày, dùng dao nhọn rạch 4-6 đường xung quanh bịch nấm, chiều dài vết rạch 3-4cm. sau khi bịch được rạch 4-6 ngày, nấm bắt đầu lên, tiến hành tưới nước bên ngoài túi. Mỗi ngày tưới khoảng 3-4 lần, sao cho độ ẩm môi trường không khí nơi trồng nấm đạt trên 85% là tốt. Trong giai đoạn này nấm rất cần độ ẩm, nếu thiếu nước, nấm sẽ cằn cỗi, nhẹ cân, ăn rất dai. Ngược lại nếu tưới nước quá nhiều, nấm sẽ có màu vàng, thối rữa. Nên thu hoạch nấm vào buổi sáng, hái nấm đủ độ tuổi sẽ đạt năng suất và chất lượng cao nhất. Khi thấy mũ nấm mỏng và căng rộng ra, mép mũ hơi quằn xuống là thu hái. Mép mũ cong lên là nấm già.

Bên cạnh, sản xuất nấm bào ngư anh Nhân còn chuẩn bị trồng nấm linh chi, nấm bào ngư xám, nấm trân châu. Từ mô hình trồng thử nghiệm nấm bào ngư với 1.000 bịch, đến cuối tháng 8 này anh Nhân thành lập Hợp tác xã sản xuất nấm với hơn 22 hộ tham gia. Về lâu dài, anh Nhân đang tìm đầu ra tại Vĩnh Long, xuất sang Đài Loan 2.000kg nấm bào ngư/ngày. Để có 2.000kg nấm/ngày, theo anh Nhân chúng ta phải nuôi trồng hơn 700.000 bịch nguyên liệu tạo nấm.

Hiện nay, mô hình trồng nấm bào ngư đang được nông dân trong tỉnh hưởng ứng, nhưng tập trung nhiều nhất là ở huyện Châu Thành, tại các xã Tam Phước, Quới Sơn, Giao Hòa, An Phước, Mỹ Thành, Phú An Hòa và An Hiệp.

Hoàng Vũ - Bến tre, 21/08/2007

Xem thêm các bài viết về nấm và kỹ thuật trồng nấm

Trồng nấm bào ngư trên phế phụ phẩm nông nghiệp

Ở Bến Tre gần đây do sản xuất các ngành phát triển nên kéo theo các phế - phụ liệu như “mụn dừa, bã mía, rơm rạ” thải ra nhiều, làm ô nhiễm môi trường ngày càng trầm trọng. Để giải quyết vấn đề trên, một số cơ quan chức năng đã tìm đến Trung tâm Sinh học ứng dụng, nhờ chuyển giao cho Bến Tre quy trình trồng chăm sóc nấm bào ngư trên “mụn dừa, bã mía, rơm rạ” - rồi làm tiếp nấm rơm - nuôi trùng và sau cùng là phân hữu cơ. Qua thời gian thử nghiệm, kết quả bước đầu cho thấy nông dân nếu có điều kiện, sớm tổ chức sản xuất, có thể làm gia tăng thêm thu nhập, làm giảm bớt nạn ô nhiễm môi trường. Nấm bào ngư (nấm sò, nấm dai ...) là loại có giá trị rất cao lại có ưu điểm là mọc được trên nhiều loại phế phụ phẩm khác nhau (cấu tạo cellulose, Lignin);

* Lưu ý:

- Nguyên liệu phải làm sạch, phơi khô, ẩm độ còn khoảng 15 - 20%, sau đó làm ấm, xử lý vôi, bổ sung urê, cấy xạ khuẩn, trộn lại ủ đống, tùy loại nguyên liệu sẽ có hàm lượng thời gian xử lý thích hợp; đối với rơm rạ bã mía ta phải cắt ngắn.

- Meo giống phải chọn chủng nhiệt đới pleurotus cystidiosus hay pleutotus tuber regium, sống hoại sinh; nhiệt độ vươn tơ 27 – 320C - vô nụ 26 - 300C; ẩm độ vươn tơ 40 - 60% - vào nụ 70 -90%; vươn tơ cần ánh sáng yếu - vô nụ cần ánh sáng vừa; pH thích hợp 5 - 6, ghi nhớ khi vào nụ phải có thời gian sốc lạnh (xử lý vô nụ).

- Dinh dưỡng cơ chất trên trộn thêm cám ngô 2 - 5%, hoặc phân hữu cơ đã hoai với tỷ lệ 1 - 5%, ngoài ra còn thêm urê 5‰ ,KCl 1 - 3‰, có thể thêm một số chất như NaCl 1‰, MgCl2 1‰ ... cơ chất nghèo dinh dưỡng như mụn dừa pha thêm 50gr DAP + 1/2 gói AtoniK/bình 8 lít phun cho 100 kg cơ chất, khi trộn nguyên liệu xong ta cần ẩm độ xác định khoảng 60 - 68%.

Chất nấm khi có cơ chất ta đem vào nhà để nơi khô ráo thoáng mát, phương pháp chất có thể “cho vào túi poly-etylen (20 x 27) hay đống khối dưới đất (30 - 40 x 30 - 40cm) hoặc làm khai chất trên kệ (30 x 50 x 15cm)”. Làm túi phải khử trùng bằng hấp nồi hơi, chất đống làm kệ thì phun nước sôi... đậy nylon lại, xong để trong 12 giờ cho nhiệt độ hạ còn 25 - 300C. Cấy meo làm túi thì cấy meo vào miệng bao, với chất khai hoặc làm mô thì cấy từng cục độ sâu 3cm x rộng 10cm, rồi đậy nylon lại, để từ 15 - 30 ngày (tùy loại nguyên liệu, thời gian vô nụ sẽ khác nhau). Khi tơ mọc đầy, tạo khối đồng nhất, màu trắng; nếu trồng bịch lúc này mở miệng bao, bằng cách dùng lưỡi lam rạch đều dài 3 - 5cm x khoảng cách 5 x 5cm rồi tưới nước, nếu trồng nấm chất và kệ thì gỡ bao ra tưới đón nấm, thời gian này nên tạo ẩm độ không khí 80 - 90%, tạo quả thể 3 - 5 ngày sau nấm ra quả thể, thường hiệu xuất ra quả thể cao gấp 2 - 2,5 lần làm nấm rơm.

Lưu ý khi trồng bào ngư (nấm dai)

Tính nhạy cảm với môi trường nấm bào ngư rất nhạy cảm với môi trường như “nhiệt độ, ánh sáng, ẩm độ, nồng độ CO2, sự ô nhiễm hóa chất”; do đó cần chú ý điều kiện nuôi trồng hoặc nguồn nguyên liệu, nếu thấy biểu hiện không bình thường thì tùy nguyên nhân thì xử lý ngay. Bệnh cho người có một số người bị dị ứng bởi hít thở phải bào tử nấm phát triển mạnh trong nhà kính lúc sáng; triệu chứng gây sốt 390C, ho, khó thở, nhức đầu, mệt mỏi, nổi mẩn đỏ ...; biện pháp phòng trị: Tránh không nên để người dị ứng vào chăm sóc nấm, khi bệnh trị bằng cách uống thuốc kháng sinh như Penicyline, Ampicyline... khoảng 2 - 3 ngày sẽ khỏi. Bệnh trên nấm địch hại trên nấm bào ngư rất ít, thường thấy nhất là 2 bệnh - mốc xanh (trichoderma sp), phòng trị nâng pH, khử trùng tốt nguyên liệu; ấu trùng ruồi phòng trị phải vệ sinh làm nhà lưới trại nấm. Bệnh do môi trường như ẩm độ cao gây thối, nhiệt độ lạnh ra nấm sớm chết rũ (dạng san hô), biên độ nhiệt lớn làm nấm ngừng sinh trưởng.

Thu hái - Bảo quản: Thu hoạch khi xử lý vào nụ 3 - 4 ngày sau thì thu hoạch nấm, lúc hái nấm phải hái hết chùm, không chừa thịt gốc nấm; bảo quản nấm giữ được 12 giờ ở nhiệt độ thường, bảo quản 150C giữ được 3 ngày, phơi khô 400C trong 4 giờ giữ được 2 - 3 tháng (11 kg nấm tươi / 1 kg nấm khô). Kỹ thuật căn bản như sau:

 NNVN, 3/2004

Xem thêm các bài viết về nấm và kỹ thuật trồng nấm

Trồng nấm bào ngư Nhật

Sau nhiều năm sống ở nước ngoài, khi vào tuổi 60, bà Quỳnh Chi chỉ mong muốn được trở về sống hẳn tại Việt Nam, nơi mình đã sinh ra và lớn lên. Bà về lại quê hương ở xã Hiệp Hòa, TP. Biên Hòa. Lúc đầu, bà trồng nấm bào ngư Nhật chỉ với ý định để ăn, sau thấy dễ trồng bà đã mở rộng diện tích.

* Trồng nấm để ăn thay rau

Bà Quỳnh Chi bắt đầu trồng nấm bào ngư Nhật từ năm 2006. Lúc đầu bà chỉ trồng với số lượng ít để lấy nấm ăn thay rau, vì theo nghiên cứu của Đông y cũng như Tây y thì nấm bào ngư Nhật là một loại thức ăn giàu dinh dưỡng không thua kém gì dinh dưỡng các sản phẩm từ động vật. Bà Chi cho biết: "Tôi chọn loại nấm bào ngư Nhật để trồng vì loại nấm này dễ trồng, nhanh cho thu hoạch và có thể chế biến được nhiều món ăn ngon từ dân dã đến sang trọng. Đặc biệt, sau khi chế biến ngoài mùi vị ngọt, thơm thì vẫn giữ được độ dai và giòn nên có thể dùng xào thịt, hải sản hoặc dùng cho những món ăn hầm".

Hiện nay diện tích trồng nấm của bà Chi khoảng gần 700m2, mỗi ngày cho thu hoạch từ 80-150 kg nấm thành phẩm. Bà Chi nói: "Đầu tư xây dựng một trại trồng nấm không cao, chỉ khoảng 35 - 40 triệu đồng/trại khoảng 200m2, một trại này có thể đặt được 20 ngàn bịch nấm. Dự tính trại sẽ dùng được 6 - 7 năm mới phải làm lại. Chỉ cần thu hoạch một vụ nấm là sẽ hoàn vốn. Riêng đầu ra của loại nấm này hiện nay cung vẫn chưa đủ cầu nên đa số nấm của tôi đều được một số siêu thị và nhà hàng đặt trước". Hỏi thăm một số siêu thị và các nhà hàng thì được biết, hiện nay nấm bào ngư Nhật được nhiều khách hàng ưa chuộng.

* Để trồng thành công nấm bào ngư Nhật

Nấm bào ngư Nhật tương đối dễ trồng so với một số loại nấm khác, thế nhưng để trồng có hiệu quả cao thì phải hiểu được đặc điểm của loại nấm này. Nguyên liệu để trồng có thể là bã mía, rơm khô, thích hợp nhất vẫn là mạt cưa của cây cao su. Nấm bào ngư Nhật cần ít ánh sáng, ít gió, thích độ ẩm cao và nhiệt độ thích hợp nhất là từ 20 - 25oC. Trước khi đưa bịch nấm vào nhà trồng phải vệ sinh nhà thật sạch, sau đó dùng vôi bột hoặc nước vôi đã pha loãng rắc tưới đều trên nền nhà để khử trùng. Bịch nấm sau khi được cấy meo và đem đặt vào kệ phải luôn giữ độ ẩm là 85 - 95% và đảm bảo nhiệt độ 25 - 30oC. Khi thu hoạch nấm phải vào thu đúng tuổi, không nên hái quá non hoặc quá già. Việc hái nấm phải dùng tay nắm lấy phần cuống nấm kéo nhẹ và lấy hết cả chân nấm. Hái xong mỗi đợt nấm nên quan sát và thu hết những chân nấm còn sót lại bên trong cổ túi phôi như vậy nấm mới ra tiếp đợt sau được. Tổng thời gian thu hái nấm từ 65 - 75 ngày, mỗi túi thu hái được 3 - 4 đợt và mỗi đợt cách nhau 20 - 25 ngày. Sau khi thu hoạch hết nấm, túi phôi có thể ủ làm phân bón cho các loại cây trồng rất tốt.

Hương Giang - Đồng Nai, 14/03/2008

Xem thêm các bài viết về nấm và kỹ thuật trồng nấm

• Kỹ thuật trồng nấm bào ngư cho hiệu quả cao