Trồng trọt

Bón phân hợp lý là sử dụng lượng phân bón đảm bảo năng suất thu hoạch như mong muốn, hiệu quả kinh tế cao nhất. Đồng thời, không để tồn dư trong sản phẩm thu hoạch cũng như môi trường sinh thái. Một trong những giải pháp chính để đảm bảo điều này là cần bón phân cân đối và theo nguyên tắc 5 đúng.

Bón phân cân đối là như thế nào?

Cây trồng có nhu cầu dinh dưỡng ở những lượng và tỉ lệ nhất định. Thiếu hay thừa một chất dinh dưỡng nào đó, cây sinh trưởng và phát triển kém. Các nguyên tố dinh dưỡng không chỉ tác động trực tiếp lên cây mà còn có ảnh hưởng qua lại có thể làm tăng hay cản trở sự hấp thu của cây, ảnh hưởng đến sự phát triển của cây.

Mỗi loại cây trồng có nhu cầu về lượng và tỉ lệ các chất dinh dưỡng khác nhau. Lượng và tỉ lệ các chất dinh dưỡng đối với mỗi cây trồng còn phụ thuộc vào lượng phân bón được sử dụng và loại đất trồng. Trong bón phân cần chú ý đến nhu cầu của cây, đặc điểm lý, hoá tính của đất trồng, năng suất thu hoạch mong muốn… quyết định lượng, loại, phương pháp bón phù hợp, cân đối nhằm ổn định và cải thiện độ phì nhiêu của chất, chống rửa trôi, xói mòn, ô nhiễm môi trường; Tăng năng suất thu hoạch, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm đối với sản phẩm thu hoạch; Nâng cao hiệu quả của phân bón và của các biện pháp kỹ thuật canh tác khác.

Bón phân như thế nào là theo nguyên tắc 5 đúng?

1. Đúng loại phân: 

Có rất nhiều loại phân bón cung cấp cho cây trồng. Tuy nhiên, mỗi loại có những đặc điểm riêng và có tác dụng khác nhau đối với cây trồng. Do đó, khi bón phân cho cây cần phải bón đúng loại cây trồng cần, thì cây trồng mới hấp thu và phát triển sinh trưởng tốt. Nếu bón loại phân không đúng với nhu cầu của cây thì không những lãng phí mà còn ảnh hưởng xấu đến sự sinh trưởng của cây cũng như môi trường. Đúng loại phân không những dự vào nhu cầu của cây mà còn phải dựa vào đặc điểm và tính chất của đất. Đất chua không bón các loại phân có tính axit. Ngược lại, trên đất kiềm không nên bón các loại phân có tính kiềm.

2. Bón đúng lúc, đúng lượng: 

Đối với cây trồng, nhu cầu về dinh dưỡng thay đổi tuỳ theo từng giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây. Có giai đoạn cây cần đạm nhiều hơn kali, giai đoạn cây cần kali nhiều hơn đạm... Bón đúng thời điểm cây cần thì mới phát huy được hiệu quả của phân bón.

Cây trồng có nhu cầu về dinh dưỡng suốt cả chu kỳ sinh trưởng phát triển. Do đó, khi bón phân cho cây, cần chia ra bón nhiều lần và bón vào lúc cây cần, để cây hấp thu hiểu quả nhất đối với các loại phân bón. Tránh bón một lượng quá nhiều vào một lúc vì nồng độ và liều lượng phân bón quá cao, gây ngộ độc cho cây, ảnh hưởng xấu đến bộ rễ và sự sinh trưởng của cây. Ngoài ra, cây không thể sử dụng hết dẫn đến lãng phí và ảnh hưởng xấu đến môi trường.

3. Bón đúng đối tượng: 

Bón phân có nghĩa là cung cấp dinh dưỡng cho cây. Do đó, đối tượng của việc bón phân là cây trồng. Ngoài ra, một số chất dinh dưỡng được tập đoàn vi sinh vật đất cung cấp cho cây thông qua việc phân huỷ các chất hữu cơ hoặc cố định từ không khí. Nhiều công trình nghiên cứu khoa học cho thấy: bón phân để kích thích và tăng cường hoạt động của tập đoàn vi sinh vật đất nhằm cung cấp cho cây một số chất dinh dưỡng cần thiết cho cây với số lượng đầy đủ và cân đối. Trong trường hợp này, Đối tượng gần nhất của bón phân là tập đoàn vi sinh vật đất.

Trong canh tác, cũng có trường hợp cây trồng sinh trưởng và phát triển tốt tạo nên nguồn thức ăn dồi dào cho sâu bệnh tích luỹ và gây hại nặng. Càng bón thêm phân, sâu bệnh càng phát sinh và gây hại nặng hơn. Những trường hợp này, khi bón phân cần nhằm đạt mục tiêu là ngăn ngừa sự tích luỹ và gây hại của sâu bệnh.

Bón phân còn có tác dụng làm tăng khả năng chống chịu của cây trồng đối với các điều kiện không thuận lợi trong môi trường và với sâu bệnh gây hại. Trong các loại phân, kali thường được sử dụng trong trường hợp này. Như vậy, bón phân không chỉ để cung cấp thêm chất dinh dưỡng, thúc đẩy sinh trưởng và phát triển của cây trồng. Mà còn có những trường hợp bón phân nhằm tác động theo chiều hướng ngược lại: kìm hãm bớt tốc độ sinh trưởng và phát triển, làm tăng tính chống chịu của cây trồng.

Như vậy, đối tượng của bón phân là cây trồng, tập đoàn vi sinh vật đất... Cần chọn đúng đối tượng để tác động, nâng cao hiệu quả của phân bón.

4. Đúng thời tiết, mùa vụ

Thời tiết có ảnh hưởng đến hiệu quả của phân bón. Mưa làm rửa trôi phân bón cây không thể hấp thu được, gây lãng phí về kinh tế và ô nhiễm môi trường. Nắng gắt cùng với các phản ứng của phân bón có thể cháy lá, chết cây, ….Đặc điểm sinh trưởng và phát triển của cây trồng ở từng vụ khác nhau, nên nhu cầu đối với các nguyên tố dinh dưỡng cũng khác nhau. Lựa chọn đúng loại phân, dạng phân và thời vụ bón hợp lý có thể nâng cao hiệu suất sử dụng phân bón trong sản xuất.

5. Bón đúng cách

Có nhiều phương pháp bón phân: bón vào hố, bón vào rãnh, bón rải trên mặt đất, hoà vào nước phun lên lá, bón phân kết hợp với tưới nước...

Có nhiều thời kỳ bón phân: bón lót, bón thúc đẻ nhánh, thúc ra hoa, thúc đậu quả... Cần lựa chọn đúng cách bón, thích hợp cho từng loại cây trồng, cho từng thời vụ canh tác, từng loại đất... sẽ nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón trong sản xuất nông nghiệp. 

Đặng Đức, Khuyến nông TPHCM, 8/2012.